سوالات و فعالیت های درس هفتم کتاب جدیدالتالیف علوم اجتماعی پیش دانشگاهی ( سال چهارم ) همراه با پاسخ های تشریحی .
1- مفاهیم نظام جهانی وجامعه جهانی راتوضیح دهید ؟ جواب : به شبکه ی روابط پایداری که بین جوامع مختلف دریک دوره ی تاریخی شکل می گیرد نظام جهانی گفته می شود. نظام جهانی محیط بین المللی را شکل می دهد که به آن جامعه جهانی می گویند.
2- نظام جهانی به چه صورت هایی می تواند وجودداشته باشد؟ جواب : 1- نظام جهانی که متاثرازیک فرهنگ موثر درسطح جهانی است. 2- نظام جهانی که متاثراز تعامل چندفرهنگ وتمدن فعال وتاثیرگذاراست.
3- چه عواملی درروابط بین الملل موثراست؟ جواب :1- ویژگی های فرهنگ جوامع 2- قدرت تاثیرگذاری جوامع
4- درچه صورت نظام جهانی ازانسجام برخورداراست؟ ودرچه صورتی دچارچالش وتضادهای درونی می شود؟ جواب : اگرفرهنگی که درسطح جهانی غالب شده ویژگی های مطلوب فرهنگ جهانی راداشته باشد نظام جهانی انسجام خواهدداشت درصورتی که فرهنگ غالب ویژگی های مطلوب فرهنگ جهانی رانداشته باشد نظام جهانی دچارچالش وتضادهای درونی می شود.
5- تاثیر فرهنگ امپراطوری وسلطه درنظام جهانی چگونه است؟ جواب :1- تقسیم جامعه ی جهانی به دوبخش مرکز – پیرامون 2- ایجادوابستگی بین کشورهای مرکز – پیرامون 3- ایجادزمینه ی ستیز وچالش بین کشورهای مرکز - پیرامون
6- درچه صورتی نظام جهانی صحنه تعاملات یابرخوردهای فرهنگی می شود؟ جواب : درصورتی که جامعه ی جهانی عرصه ی حضورفعال فرهنگ های متفاوت باشد.
7- جامعه جهانی درگذشته دارای چه ویژگی هایی بوده است؟ جواب : 1- فرهنگ ها وتندن های مختلف هریک دربخشی ازجهان حاکمیت وقدرت سیاسی داشتند. 2- روابط اقتصادی ، سیاسی ، نظامی وفرهنگی بین الملل باحاکمیت های مختلف درجهان وجوداشت. 3- تعاملات فرهنگی تابع روابط سیاسی ، نظامی یا اقتصادی نبود.4- اگر درعرصه نظامی جامعه ای مغلوب می شدولی ازفرهنگ برتربرخورداربود فرهنگ جامعه ی مهاجم رادرخودهضم وجذب می کرد. 5- امکان عبورفرهنگ ها ازمرزهای جغرافیایی ازطریق تجارت وتعامل علمی فراهم بود.
8- نمونه هایی ذکرکنیدکه نشان دهد فرهنگ جامعه ی مهاجم درفرهنگ جامعه ی مغلوب هضم وجذب شده باشد؟ جواب : 1- حفظ هویت ایرانیان درمقابل حاکمیت یونانیان سلوکی 2- تحمیل فرهنگ چین شکست خورده برمغولان 3- غلبه فرهنگی ا سلام بر مغولان
9- چگونه فرهنگ ا سلام نشروگسترش یافت ؟ جواب : گسترش فرهنگ ا سلامی مرهون قوت وقدرت فرهنگی اش بود که به تدریج پذیرفته شد ودرمناطق جنوب شرقی آسیاازطریق تجارت منتشروگسترش یافت.
10-شکل روابط بین الملل دردوقرن اخیر چگونه است؟ جواب :1- شکل گیری روابط مرکز – پیرامون 2- آسیب پذیری موقعیت فرهنگی کشورهای غیرغربی که درحاشیه روابط سیاسی واقتصادی بین الملل قرارگرفت.
11-چه عواملی ومراحلی موجب شکل گیری نظام جهانی نوین شد؟ جواب : 1- پیدایش قدرت های سیاسی سکولار( دولت – ملت ها) 2- قدرت باتجارت، سرمایه وصنعت پیوندخورد. 3- مبلغان مسیحی وفراماسونری به خدمت گرفته شد. 4- جوامع درنظام جهانی استعماری ادغام شدند.
12-چگونگی پیدایش قدرت های سکولار ( دولت – ملت ) راتوضیح دهید . جواب :زوال تدریجی قدرت کلیسا منجربه حاکمیت فئودال ها شد وبا انقلاب فرانسه دولت هایی شکل گرفت که هویت خودرادرابعادجغرافیایی،تاریخی،نژادی وقومی تعریف می کرد نه دینی ومعنوی
13- به چه دلایلی سرمایه داران جایگاه برتری نسبت به زمین داران پیدا کردن؟ جواب : 1- رشدتجارت دردوران جدید2- بردگی سیاه پوستان آفریقایی وانتقال آنها به مزارع آمریکایی 3- انتقال ثروت به اروپا
14-چگونه درنظام جهانی نوین قدرت با سرمایه ، تجارت و صنعت پیوند خورد ؟ جواب : سرمایه داران جایگاه برتری یافتند ودولت ها برای تقویت قدرت خود نیازمندسرمایه ی آنهابودند وسرمایه داران نیز برای تجارت وسود نیازمند حمایت نظامی دولت هابودند.صنعت نیزبرانباشت ثروت وموقعیت سرمایه داران افزود.
15-به چه دلیلی کشورهای غربی درنظام نوین جهانی ازمبلغان مذهبی وسازمان های فراماسونری استفاده می کردند؟ جواب :1- برای تامین منافع اقتصادی نیازمند درهم شکستن مقاومت های فرهنگی اقوامی بودند که سلطه ونفوذ آنهاراتحمل نمی کردند.2- باتبلیغ مسیحیت فرهنگ عمومی جوامع غیرغربی رادچاراختلال کنند. 3- برنخبگان سیاسی کشورهای دیگرتاثیرگذارند.
16- ادغام جوامع درنظام جهانی استعمار چندگونه بوده است ؟ ( کشورهای استعمارزده به چندنوع تقسیم می شوند؟ ) جواب : 1- جوامعی که مستقیما به تصرف کشورهای استعمارگردرمی آمدند. 2- جوامعی که ازقدرت بیشتری برخورداربودند وامکان غلبه مستقیم نظامی برآنهانبود ازطریق نفوذ اقتصادی ، سیاسی وفرهنگی ( شرایط نیمه استعماری ) تحت سلطه درمی آمدند.(بااستعمارنو وفرانو )
فعالیت های درس هفتم :
17-چالش ها وستیز های درون یک فرهنگ باچالش ها وستیز های بین دوفرهنگ چه تفاوت هایی دارد؟ نمونه بیاورید . جواب : دوفرهنگ در عقاید بنیادین ولایه های عمیق فرهنگی بایکدیگر دچارچالش می شوند درحالی که ممکن است درون یک فرهنگ بین اجرای رفتارها وهنجارها( لایه های سطحی فرهنگ ) تفاوت وجودداشته باشد . مثلا چالش جهان ا سلام با جهان غرب از نوع چالش های بین دوفرهنگ ا ست و چالش لیبرالیسم وسوسیالیسم درون یک فرهنگ ( فرهنگ غرب ) است .
18-موقعیت فرهنگی جوامع غیرغربی را در مراحل سه گانه استعمار(قدیم )، استعمارنو واستعمار فرانو توصیف کنید . جواب : دراستعمارقدیم چون اصالت با استعمارنظامی وسیاسی همراه بود فرهنگ کمترتحت تاثیربود وتاحدودی فرهنگ بومی حفظ می شد. دراستعمار نواصالت بااقتصادبود وفرهنگ بومی تحت تاثیر استعمارگران قرارمی گرفت ولی فرهنگ به طورویژه موردتوجه استعمارگران نبود.دراستعمارفرانو اصالت با فرهنگ است ومهم ترین ابزار استعماری قرار می گیرد .
19-درباره هویتی که کشورهای تازه تاسیس پیدا می کنند وتاریخی که برای هویت آنها تدوین می شود تامل کنید . جواب : کشورهای تازه استقلال یافته وجداشده از پیکره جهان قدیم ازهویت فرهنگی منسجمی برخوردار نیستند . مرزهای جغرافیایی آنها نیز سیاسی وتحت امر استعمارگران شکل گرفته است وتنها درقالب مزیت نسبی درتولید برخی کالا ها به صورت کشورهای تک محصولی در می ایند وخودراازاین طریق به دیگران می شناسانند.
سوالات و فعالیت های درس ششم همراه با پاسخ کتاب علوم اجتماعی جدیدالتالیف پیش دانشگاهی ، سال چهارم ( چاپ جدید )
1- تاریخ فرهنگ غرب به چنددسته تقسیم می شود؟ جواب : 1- یونان ورم باستان 2- قرون وسطی 3- دوره رنسانس 4- غرب جدید
2- فرهنگ دوره باستان (یونان ورم) باقرون وسطی چه تفاوت هایی دارد؟ جواب :
دوره ی باستان قرون وسطی
فرهنگ اساطیری فرهنگ دینی مسیحیت
پرستش خدایان متعدد اعتقادبه توحید
نگاه متکثر به عالم نگاه واحد به عالم
(درباستان خلقت ازخدایان متعدد نشات می گرفت ومتکثربود ولی درقرون وسطی همه مخلوقات به خدای واحد می رسید .)
3- رنسانس به چه معناست ؟ مشخصات این دوره تاریخی رابنویسید؟ جواب : به معنای تجدید حیات وتولد دوباره وبازگشت به دوران فرهنگ یونان ورم باستان . 1- رویکردی دنیوی به مفاهیم معنوی وتوحیدی ( سکولاریسم ) 2-حرکت های اعتراضی نسبت به مذهب 3- رویکرد دنیوی به عالم درسطح هنر، اقتصاد، سیاست 4- ظهورپادشاهان محلی به عنوان رقیبان کلیسای دنیاطلب 5- تلاش جهت حذف کلیسا ونقش دین و معنویت
4- برخی از ویژگی های دوره ی تاریخی قرون وسطی رابنویسید. جواب :1- سکولاریسم عملی ( به نام دین دنیاطلب کردن ) 2- به بهانه ایمان ووحی عقل راازاعتبار می انداختند. 3- اقتدارکلیسا درهمه ی امورزندگی 4- اقتصادکشاورزی ونظام ارباب رعیتی 5- برده داری عام وفراگیر
5- جهان غرب چگونه ازدوره قرون وسطی به دوره رنسانس عبورکرد ؟ جواب : 1-جنگ های صلیبی ، مواجهه با مسلمانان وفتح قسطنطنیه اقتدارکلیسا رافروریخت . 2- ظهور قدرت های محلی به عنوان رقیبان دنیاطلب کلیسا
6- رویکرد هنر ، اقتصاد وسیاست درعصر رنسانس چگونه بود ؟ جواب : درهنر به ابعاد جسمانی ودنیوی انسان اهمیت می دادند. دراقتصاد بارشدتجارت وکشف آمریکا ازاقتصادکشاورزی ارباب رعیتی به اقتصاد صنعتی سرمایه داری عبورکردند. درسیاست قدرت های محلی وشاهزادگان به رقابت باکلیسا پرداختند.
7- رویکردمذهب دردوره رنسانس چگونه بود ؟ جواب :حرکات اعتراضی بادورویکرد: 1- رویکرد دنیاگرایانه( همانندکلیسا) وتنها مخالفت باقدرت پاپ 2- رویکردمعنوی وتقابل بادنیاگرایی
8- نگاه اساطیری باستان به عالم ، چه تفاوتی با فرهنگ مسیحیت دراین خصوص دارد ؟ جواب : توجه به عالم کثرت ،(یعنی جهان دارای منشاهای گوناگون ومتکثراست ) از ویژگی های دوره اساطیری باستان است. مسیحیت نگاهی توحیدی داشت. (البته با عقیده به تثلیث و سکولاریسم عملی آن راتحریف کردند. )
9- تحریفات مسیحیت چه پیامدهایی به دنبال داشت ؟ جواب :1- عقیده به تثلیث ودورشدن از ابعادعقلانی توحید 2- توجیه عملکرددنیوی تحت پوشش دین ومعنویت ( سکولاریسم عملی )
10-چگونه فلسفه روشنگری به وجود آمد وسکولاریسم نهادینه شد؟ جواب :1- بازگشت به فرهنگ باستان جهت حذف پوشش دینی و تفسیرتوحیدی 2- حرکت های اعتراضی دینی به کلیسا وتفاسیرپروتستانی دینی ورواج آن درسطح فرهنگ عمومی جامعه 3- نفوذ تفاسیردینی فوق به لایه های عمیق فرهنگ غرب
11- فیلسوفان روشنگری چگونه به تفسیر این جهان می پرداختند؟ جواب : باانکار ارزش علمی وحی زمینه ی پیدایش علومی را فراهم آوردندکه مستقل از وحی وصرف نظراز ابعاد متافیزیکی وفوق طبیعی عالم به تفسیر این جهان می پرداختند.
12-چگونه دردوره رنسانس ، ارزش های بنیادین غرب درعرصه علم وفناوری خودراظاهرساخت؟ جواب : 1-علم رسالت شناخت حقیقت عالم وتعالی انسان راازدست داد وبه صورت عقلانیت ابزاری درآمد. (وسیله ای برای تسلط انسان برطبیعت )2- دربین علوم ، علوم تجربی بارهاورد فناوری وصنعت بیشترین اهمیت رایافت .
13- اقتصاد دودوره ی قرون وسطی ودوران رنسانس رابایکدیگرمقایسه کنید . جواب :درقرون وسطی اقتصادبرمدار کشاورزی وروابط اجتماعی ارباب رعیتی ( فئودالی ) استواربودکه کشاورزان وابسته به زمین ارباب بوده وغیرقابل انتقال بودند.دررنسانس گسترش تجارت ورشدصنعت به پیدایش قشرجدید سرمایه داران انجامید واقتصاد فئودالی به صنعتی – سرمایه داری تبدیل شد.
14-چگونه ارزش های بنیادین غرب دراقتصاد دوران رنسانس خود را ظاهر ساخت ؟ جواب : باگسترش تجارت ، صنعت رشدکرد و قشرجدید سرمایه داران صنعتگر به وجودآمدند وروابط پیشین ارباب رعیتی راتغییردادند.
15-درقرون وسطی رویکرد به حقوق بشر چگونه بود ؟ جواب : به دلیل باورهای دینی مردم ، رفتارهای دنیوی نظام فئودالی توجیه دینی می شد.
16-حقوق فطری با حقوق طبیعی بشر چه تفاوت هایی دارد ؟ جواب : حقوق فطری الهی انسان به نیازهای دنیوی ومعنوی بادوابزار وحی وعقل می نگرد. ولی حقوق طبیعی صرفا به نیازهای این جهانی وطبیعی انسان نظردارد.
17- حقوق بشردر فرهنگ دینی چگونه است ؟ جواب : ریشه درربوبیت پروردگار وفطرت الهی انسان دارد و وظیفه حراست ازخلافت انسان وکرامات ذاتی اورادارد.
18- درعقاید وارزش های جدید غرب رویکرد سیاست ونظام سیاسی چگونه است ؟ جواب : نظام سیاسی سکولار که آرمان های خودرابرمبنای حقوق طبیعی وخواسته های دنیوی تنظیم می کند واراده ی انسان هارا مستقل از ابعاد آسمانی والهی مبداقانون قرار می دهد.
19-ویژگی های اندیشه سیاسی لیبرالیسم راتوضیح دهید . جواب :1- اصالت بخشیدن به انسان دنیوی 2- مبنای قانون گذاری اراده ی انسان ها است ( مبداهمه ی ارزش ها انسان است نه حاکمیت الهی)3- فقط به حقوق طبیعی توجه می کند 4- همه اموردرقیاس بااراده ی انسان مباح است.
20-نخستین انقلاب سیاسی لیبرال درتاریخ سیاسی جهان کدام است و چگونه شکل گرفت ؟ جواب : انقلاب فرانسه با حرکت های فرهنگی دوران رنسانس واندیشه های فلسفی روشنگری وتغییرات اجتماعی مربوط به انقلاب صنعتی به وجودآمد.
فعالیت های درس ششم :
21-به چه دلیل مواجهه ی با مسلمانان درطول جنگ های صلیبی وفتح قسطنطنیه ، زمینه های اقتدار کلیسا رادرهم ریخت ؟ جواب : چون کلیسا برپایه ی کتب عهدعتیق وانجیل استواربود وباعلوم جدیدمخالفت داشت ولی ا سلام به گسترش ورشد علم دستورمی دهد وآنهاازطریق این جنگ ها باآزاداندیشی وعلم گرایی آشناشدند.
22-به چه دلیل با پیدایش فلسفه های روشنگری ، سکولاریسم به عمیق ترین لایه های فرهنگی غرب راه پیدا می کند؟ جواب : چون مردم وفرهنگ عمومی آنچنان ازتسلط ودنیاگرایی دینی مسیحیت زده شده بودند که وقتی سکولاریسم توسط اندیشمندان به انسان به صورت مستقل توجه کرد شیفته ی آن شدند ودرسطوح مختلف جامعه نفوذیافت.
23- تحولات فرهنگی ، اجتماعی غرب درزمینه های دینی ، فلسفی ، صنعتی وسیاسی وترتیب تاریخی آنها را بیان کنید . جواب : سیرتحولات به ترتیب دینی ، سیاسی ، فلسفی و صنعتی بود. درزمینه ی دینی از تقدس قدیسان وتمرکزدینی کلیسا به سمت عدم تمرکز دینی حرکت کردند. درزمینه ی سیاسی کمرنگ شدن مرزهای سیاسی وجهانی شدن مطرح شد. درزمینه ی فلسفی توجه به عالم کثرات رایج شد. درزمینه ی صنعتی صنایع چاپ وبخاروتکنولوژی های ماشینی مطرح شد .
سوالات وفعالیت های درس پنجم کتاب جدیدالتالیف ( چاپ جدید) علوم اجتماعی پیش دانشگاهی ( سال چهارم ) شهریور1391
1- ریشه رفتارها و هنجارهای فلسفی ، مذهبی ومکاتب غربی کجاست؟ جواب: ریشه درعقاید وارزش های بنیادین1- هستی شناسانه { انواع جهان هستی( دنیوی، معنوی ، اساطیری و...)}2- انسان شناسانه (ویژگی های انسان ازنظراراده،اختیار،فطرت ، خواسته هاو حقوق مادی ومعنوی و..)3- معرفت شناسانه {روش شناسی : ( ازچه راه هایی می توان به شناخت حقیقت وواقعیت رسید ؟ حس ، تجربه ، عقل ، شهود، وحی و... } دارد .
2- مهم ترین ویژگی های هستی شناسانه ، انسان شناسانه ومعرفت شناسانه عقایدبنیادین جهان غرب چیست؟ جواب: دربعدهستی شناسانه : سکولاریسم . دربعد انسان شناسانه : اومانیسم دربعدمعرفت شناسانه : روشنگری
3- ویژگی های عقایدبنیادین هستی شناسانه جهان غرب چیست؟ جواب : 1- رویکرد دنیوی واین جهانی به هستی ( سکولاریسم ) 2- آرمان ها دنیوی واین جهانی اند. 3- ابعاد معنوی انسان ، ابعاد متافیریکی وفوق طبیعی جهان فراموش شده اند(سکولاریسم آشکار )یا به صورت گزینشی درحاشیه اهداف ونیازهای دنیوی به خدمت گرفته می شوند ( سکولاریسم پنهان )
4- سکولاریسم آشکار و سکولاریسم پنهان چه تفاوتی بایکدیگردارند؟ جواب: درسکولاریسم آشکار به کلی ابعاد معنوی انسان متافیزیکی جهان هستی انکار می شود ولی درسکولاریسم پنهان این ابعاد نفی نمی شود فقط درخدمت نیازهای دنیوی قرار می گیرد.
5- نمونه هاییی برای سکولاریسم آشکار وسکولاریسم پنهان بنویسید. جواب : سکولاریسم آشکار : مکاتب ماتریالیستی ( ماده گرایانه ) سکولاریسم پنهان : پروتستانتیسم ( نهضت دینی مسیحیان معترض به کاتولیک ها )
6- فرهنگ معنوی ودینی را با فرهنگ سکولاریسم مقایسه کنید . جواب : 1- درسکولاریسم پنهان توجه به زندگی مادی درابعاد علمی ونظری غلبه دارد. دنیا ورفع نیازها هدف زندگی انسان است ولی درفرهنگ معنوی ، دنیا وسیله است. 2- درجهان معنوی افراد دنیاگرا از آشکارکردن نیت خودشان خودداری می کنند ولی درجهان سکولار افراد دیندار رفتارخودراتوجیه دنیوی می کنند .
7- ویژگی های انسان شناسانه عقاید بنیادین جهان غرب ( اومانیسم ) را بنویسید . جواب : 1- دراین جهان متکثر،انسان موجودی دنیوی واین جهانی است . 2- انسان تدبیر معنوی دراین جهان ندارد. 3- اصل درجهان ، انسان است که با اراده وظیفه خود به تصرف درموجودات جهان می پردازد. 4- توجه به ابعاد دنیوی ، جسمانی مادی انسان درهنر،ادبیات وحقوق بروز یافته است.
8- فرهنگ اومانیسم رابافرهنگ معنوی مقایسه کنید. جواب: درفرهنگ معنوی اصالت با خدااست.انسان نشانه وخلیفه خدابرزمین است وبردیگرموجودات برتری دارد. وکرامت او ناشی از نزدیک شدن به خدااست امادراومانیسم اصالت با انسان است نه خدا وزندگی دنیوی هدفی درخدمت به انسان است.
9- هنرمدرن باهنرقرون وسطی چه تفاوتی دارد؟ جواب : هنرقرون وسطی برابعادمعنوی انسان تاکیددارد ونقاشان چهره های اسوه های انسانی رادرهاله ای ازقداست ترسیم می کردندولی هنرمدرن برابعادجسمانی وزیبایی های بدنی انسان تمرکز می کنند .
10-حقوق بشر دراندیشه ی اومانیستی چه تفاوتی باحقوق انسان درفرهنگ دینی دارد؟ جواب: حقوق اومانیستی صورتی دنیوی براساس عادات وخواسته های طبیعی انسان دارد وانسان ها بدون نیاز به توجیه الهی وآسمانی خواسته های دنیوی رامطرح می کنند ولی حقوق انسان درفرهنگ دینی براساس فطرت الهی است وصورتی معنوی دارد وانسان ها خواسته های دنیوی خودرامستقلا دنبال نمی کنند واین خواسته های دنیوی درسایه ی ابعاد معنوی اظهارمی شود.(نفس پرستی هم درقالب مفاهیم دینی پنهان می شود .)
11-چرا فرعون درتوجیه رفتارش خودرادرزمره خداوندگاران قرارمی داد؟ جواب : زیرا در فرهنگ دینی افراد هواهای نفسانی خودرا درقالب مفاهیم الهی ودینی پنهان می کنند وآشکارا خودرا انسانی دنیوی وطبیعی معرفی نمی کنند
12- منظورازروشنگری چیست ؟ روشنگری درمعنای عام وروشنگری درمعنای خاص را توضیح دهید . جواب: روشنگری یعنی با چه روش هایی به حقیقت وشناخت می رسیم ودراین راه باچه موانعی روبه رو هستیم . روشنگری به معنای عام شناخت حقیقت براساس راه انبیا الهی ومتکی برعقل ، شهودووحی است. روشنگری درمعنای خاص مبتنی بر سکولاریسم واومانیسم متکی بر عقل گرایی حسی است.
13-روشنگری چه تاثیری بردانش وعلم مدرن داشته است؟ جواب: درقرون 17 و18رویکردی عقل گرایانه وراسیونالیستی داشت درقرون 19 و20 صورتی حس گرایانه وآمپریستی پیداکرد ودرحال حاضر باافول تجربه گرایی بابحران معرفت شناختی روبه روشده است .
14-روشنگری درمعنای عام با روشنگری درمعنای خاص چه تفاوت هایی دارد؟ جواب : روشنگری درمعنای عام ازوحی وعقل تجریدی وتجربی اتفاده می کند وتفسیری دینی ازانسان ارائه می دهد وتحصیل علم تقدس الهی دارد ولی روشنگری درمعنای خاص چون شناخت را محدودبه حس وتجربه می کند علمی تجربی ، سکولار وناتوان ازداوری ارزشی به وجود می آورد. علمی که درخدمت خواسته های صرفا دنیوی انسان است .
15-منظوراز دئیسم چیست ؟ جواب: اعتقادبه وجودخدا بدون اینکه به پیامبر ، شریعت واحکامی معتقد وپایبندباشند.
فعالیت های درس پنجم :
16- آیا عقاید ورفتارهای دینی آثار دنیوی نداردوآیا بیان آثار دنیوی آنها اشکال دارد؟ جواب: اثردنیوی دارد مثلا درماه رمضان خشونت کمترمی شود یا مصرف برخی کالاها کمترو مصرف بعضی بیشتر می شود . بیان اینهااشکالی ندارد .
17-درچه صورتی پرداختن با آثار دنیوی عقاید ورفتارهای دینی مشکل ساز می شود؟ جواب : درصورتی که ارتباط بین آثار دنیایی دین بااراده ی الهی قطع شده باشد ودین فقط ازنظرمادی موردتوجه باشد نه ازنظر آخرت واراده ی الهی ودین بازیچه ی دنیوی نفس پرستان باشد.
18-تفاوت حقوق بشررادردوفرهنگ دینی وفرهنگ اومانیستی بیان کنید . جواب : حقوق بشر دینی مبتنی برفطرت انسان ومعنوی است مثلا همه یادردین برادرتوهستند یادرخلقت.اماحقوق بشر اومانیستی مبتنی برخواسته وعادات طبیعی و مادی گرایانه ی بشر است ونبایدبا اصالت انسان درافتاد پس مثلا حکم قصاص قابل قبول نیست.
19- به چه دلیل روشنگری مدرن با رویکرد عقل گرایانه خودبه دئیسم منجر می شود ؟ جواب : نفی وحی و تاکیدبراین مطلب که باکمک عقل خودمان وبدون استفاده از روش عملی می توان خداراشناخت و درشناخت واقعیات فقط ازمعیارهای انسانی بایداستفاده کنیم
سوالات درس چهارم:فرهنگ های جهانی
1-ارتباط اسلام و فرهنگ جهانی را بیان کنید؟
جواب1-اسلام، دینی است که با دعوت فراگیر خود، تکوین یک فرهنگ جهانی را در دستورکار قرار داده است.
2-توانمندی های دین اسلام برای ساختن یک فرهنگ جهانی چیست؟
جواب2- اسلام، دین یک عصر و نسل خاص نیست. اصول اعتقادی و ارزش های آن، اصول و ارزش های ثابتی است که همه انبیا در طول تاریخ، برای تبلیغ و ترویج آن مبعوث شده اند.این اصول و ارزش ها مطابق با نظام آفرینش و موافق با فطرت آدمیان است. توحید، حکایت از خداوند واحدی دارد که خداوند قوم و قبیله خاصی نیست؛ بلکه خداوند همه آدمیان و پروردگار همه جهان هاست. خداوند سبحان حقیقت مطلق و مبدأهمه حقایق است. همه موجودات از او پدید آمده و به سوی او باز میگردند. و او عالمَ را حکیمانه آفریده و تدبیر می کند.
3-توانمندی های اصول اعتقادی اسلام برای تبدیل کردن آن به فرهنگ جهانی چیست؟
جواب3-اسلام، دین یک عصر و نسل خاص نیست. اصول اعتقادی و ارزش های آن، اصول و ارزش های ثابتی است که همه انبیا در طول تاریخ، برای تبلیغ و ترویج آن مبعوث شده اند.این اصول و ارزش ها مطابق با نظام آفرینش و موافق با فطرت آدمیان است.
4-اصل توحید در رابطه با فرهنگ جهانی چه توانمندی دارد؟توضیح دهید؟
جواب4-توحید، حکایت از خداوند واحدی دارد که خداوند قوم و قبیله خاصی نیست؛ بلکه خداوند همه آدمیان و پروردگار همه جهان هاست. خداوند سبحان حقیقت مطلق و مبدأهمه حقایق است. همه موجودات از او پدید آمده و به سوی او باز میگردند. و او عالمَ را حکیمانه آفریده و تدبیر می کند.
5-بررسی نمایید از نگاه اسلام جایگاه انسان چه ارتباطی با فرهنگ جهانی دارد؟
جواب5-انسان در دیدگاه اسلام، موجودی مختار، مسئول، متعهد و دارای فطرتی الهی و کرامتی ذاتی و خلیفه خداوند در زمین است. سعادت و عزّت انسان در تقرب و نزدیک شدن به خداوند و رسیدن به مقام خلافت الهی است و شقاوت و ذلتّ او در نسیان و فراموشی حقیقت الهی خود و دیگر موجودات و در هزینه کردن تمامی ظرفیت ها و توانمندی های الهی خود برای زندگی محدود این جهان است. البته انسان بر اساس مشیت و خواست الهی، مسئول آبادکردن این جهان و موظف به پرهیز از فساد در خشکی و دریاست.
6- عقل در فرهنگ اسلامی چه جایگاهی دارد و توانمندیهای آن در فرهنگ جهانی چیست؟
جواب-عقل در فرهنگ اسلام، زیباترین و محبو بترین مخلوق خداوند است و پیامبران برای برانگیختن عقل آدمیان، اجرای عدالت و قسط و مانع شدن از چرخش ثروت در دست اغنیاو برای آزادسازی مستضعفان از حاکمیت مستکبران، مبعوث شده اند. آنان برای رهایی آدمیان از زنجیرهایی آمده اند که بر گردن آنها افکنده شده است. زنجیرهایی که انسان ها را به بندگی انسان ها و بندگی بت هایی وادار می سازند که به دست خود آنها ساخته شد ه اند. اسلام، جامعه اسلامی را موظف به تلاش برای آزادی مستضعفان می داند و پیروزی مستضعفان بر مستکبران و حاکمیت آیین و دین حق را به همه بشریت نوید می دهد.
7-عقاید و ارزش های اسلامی چگونه به فرهنگ بشری وارد شدند ؟
جواب7- عقاید و ارزش های اسلامی به حسب حقیقت و ذات خود اختصاص به قوم و گروه خاصی ندارند؛ بلکه خصلتی جهانی دارند، و این عقاید با پذیرش و رویکرد انسان ها، به عرصه فرهنگ بشری راه یافته و نمودی فرهنگی و تاریخی پیدا می کنند
8- فرهنگ اسلامی درمراحل گسترش خود چه دوره هایی را پشت سرگذارده است؟
جواب8-گسترش فرهنگی عقاید و ارزش های اسلامی در چهار مقطع تاریخی زیر، قابل مطالعه و بررسی است:
اوّل: پیامبری و نبوت،
دوم: خلافت،
سوم: استعمار،
چهارم: بیداری اسلامی.
9- قبل از ظهور اسلام فرهنگ شبه جزیره عربستان چگونه بود؟
جواب9-شبه جزیره عربستان قبل از ظهور اسلام فرهنگ جاهلی قبیله ا ی داشت.شمال غربی شبه جزیره تحت نفوذ و سلطه امپراطوری روم و جنوب شرقی آن تحت تأثیر و سلطه شاهنشاهی ایران بود
10-- فرهنگ اسلامی عصر پیامبری و نبوت را با چه شرایطی پشت سر گذاشت؟
جواب10-خداوند سبحان، پیامبر خود را با آیات روشنگر برای تبلیغ توحید و گسترش فرهنگ اسلامی در جامعه بشری برانگیخت و رسول خدا پس از سیزده سال دعوت و مقاومت در برابر فشارهای نظام قبیله ای عرب،حکومت اسلامی را در مدینه تشکیل داد. پیامبر خدا طی ده سال حکومت، موانع سیاسی پیش روی اسلام در شبه جزیره عربستان را از بین برد. در سال نهم هجرت، گروه های مختلف برای پذیرش اسلام از شبه جزیره به مدینه آمدند. پیامبر خدا در حالی رحلت نمود که نامه های دعوت خود را پیش تر به امپراطوری های ایران و روم فرستاده بود.
11-منظور از دوران خلافت چیست ؟
جواب11-دوران خلافت: این دوران از زمان رحلت رسول خدا آغاز شد و در مسیر خلافت اموی، عباسی و عثمانی ادامه یافت.
12- وضعیت فرهنگ اسلامی در زمان خلافت را بررسی نمایید؟
جواب12-ارزش ها، هنجارها و رفتارهای جاهلی در عصر نبوی تا سال هشتم هجری، یعنی تا فتح مکه، در برابر اسلام مقاومت آشکار کرده بود و از آن پس، در پوشش نفاق خزیده بود. این ارزش ها در دوران خلافت، به تدریج اقتدار جامعه اسلامی را در چارچوب مناسبات قبیله ای و عشیره ای سازمان بخشید، اما عقاید و ارزش های جهانی اسلام، فارغ از عملکرد قدرت های سیاسی و با تلاش و کوشش عالمان مسلمان، از مرزهای جغرافیایی و سیاسی جوامع مختلف عبور کرد و بر قدرت های سیاسی که در این مناطق حضور داشتند، تأثیر گذاشت.
13-چگونه عقاید و ارزش های جهانی اسلام از مرزهای جغرافیایی و سیاسی جوامع مختلف عبور کرد و بر قدرت های سیاسی که در این مناطق حضور داشتند، تأثیر گذاشت؟
جواب13-فرهنگ اسلامی، به دلیل قدرت و عمق معرفتی خود، گرو ه های مهاجم بیگانه را نیز درون خود، هضم و جذب می کرد و دست کم آنان را ناگزیر می ساخت تا برای استمرار و بقای خود از پوشش مفاهیم و ارزش های دینی استفاده کنند.
14-چه عواملی مانع از آن می شد تا ظرفیت های فرهنگ اسلامی و ارزش های اجتماعی آن به طور کامل آشکار شود؟
جواب14- غلبه قدرت هایی مانند سلجوقیان، خوارزمشاهیان، مغولان، عثمانی و ... که درچارچوب عادات تاریخی و فرهنگ قومی و قبیله ا ی رفتار می کردند نیز مانع از آن می شد تا ظرفیت های فرهنگ اسلامی و ارزش های اجتماعی آن به طور کامل آشکار شود.
15-استعمار غربی چه تأثیری بر فرهنگ اسلامی گذاشته است؟
جواب15-دولت های استعماری غربی، بخش های مختلف جوامع اسلامی را تحت نفوذ و سلطه سیاسی خود درآوردند و قدرت نظامی و صنعتی آنان بیشتر رجال سیاسی و دولت مردان جوامع اسلامی را مقهور خود ساخت.
16- فرهنگ اسلامی چگونه با استعمار غرب مواجه شد؟
جواب16-قدرت سیاسی جوامع اسلامی که تا قبل از استعمار، بیشتر ریشه در مناسبات قومی و قبیله ا ی داشت، در دوران استعمار، از طریق سازش با دولت های غربی، با قدرت استعمارگران پیوند خورد و این مسئله سبب شد تا استبداد ایلی و قومی به صورت استبداد استعماری درآید.
17- تفاوت راهبردی استبداد تاریخی قومی با استبداد استعماری را بیان کنید؟
جواب17-تفاوت راهبردی استبداد تاریخی قومی با استبداد استعماری در این است که استبداد قومی به رغم هویت غیر اسلامی خود به دلیل اینکه عقبه ای خارج از جغرافیای جهان اسلام نداشت از رویارویی مستقیم با حضور قوی و توانمند فرهنگ اسلامی دوری می گزیدو تلاش می کرد با رعایت ظواهر اسلامی، پوشش دینی خود را حفظ کند، امّا استبداد استعماری به دلیل اینکه در سایه قدرت و سلطه جهان غرب عمل می کند، در جهت گسترش نیازهای اقتصادی و فرهنگی جهان غرب، چاره ای جز حذف مظاهر فرهنگ اسلامی ندارد.
18-چگونگی شکل گیری عصر بیداری اسلامی را بیان کنید؟
جواب18-در مقابل نفوذ و سلطه فرهنگ غرب، مقاومت هایی شکل گرفت که ریشه در فرهنگ اسلامی داشت. متفکران جهان اسلام، خطرات سلطه فرهنگ غرب و فراموشی فرهنگ و هویت اسلامی را گوشزد کردند.
19-نقش انقلاب اسلامی در گسترش فرهنگ جهانی اسلام چیست؟
جواب19-انقلاب اسلامی ایران، نقطه عطفی در بازگشت به فرهنگ اسلامی در جهان اسلام است.بسیاری از نخبگان کشورهای اسلامی تا قبل از انقلاب اسلامی ایران، برای مقابله با سلطه استعمار، از مکاتب و روش های غربی نظیر ناسیونالیسم ملّی گرایی یا مارکسیسم استفاده می کردند. این مکاتب علاوه بر اینکه وحدت امت اسلامی را مخدوش می ساختند،مورد حمایت مردمی که در دامان فرهنگ اسلام تربیت یافته بودند نیز قرار نمیگرفتند.امت اسلامی با الهام از انقلاب اسلامی و بازگشت به سوی هویت الهی خود مرحله نوینی را در گسترش فرهنگ جهانی اسلام رقم می زند.
درس سوم :فرهنگ های جهان
1-منظور فارابی از جامعه تغلب چیست؟
جواب1-او در گونه شناسی خود، یکی از انواع جوامع جاهلی را مدینة تغلب می نامد. مدینة تغلب جامعه های است که سلطه بر دیگر جوامع راارزش اجتماعی برتر می داند.
2- عامل ایجاد امپراطوریها در گذشته تاریخ چیست؟
جواب 2-در گذشتة تاریخ، سلطه و استکبار، امپراطوری های بزرگ را به وجود آورده است.امپراطوری و شاهنشاهی، از طریق کشورگشایی و جهان گشایی و با قدرت نظامی و حضورمستقیم سربازان پیروز شکل می گیرد.
3- توضیح دهید غلبه نظامی قوم غالب چه تاثیری در فرهنگ قوم مغلوب خواهد داشت؟
جواب 3-در تاریخ، اقوامی بود ه اند که با غلبة نظامی بر دیگر اقوام تسلط پیدا کرده ا ند. غلبة نظامی گرچه به حضور مستقیم قوم مهاجم در مناطق جغرافیایی مختلف منجر می شود، امّا درهمة موارد، بسط فرهنگی قوم غالب را به دنبال نمی آورد.قومی که در اثر تهاجم نظامی شکست می خورد در صورتی که هویت فرهنگی خودرا حفظ کند، با ضعیف شدن تدریجی قدرت نظامی مهاجم، می تواند بار دیگر، استقلال سیاسی خود را به دست آورد، و اگر فرهنگی غنی و قوی داشته باشد می تواند گروه مهاجم را درون فرهنگ خود، هضم نماید و آن را به خدمت گیرد.
4- آیاجهان گشایی ایرانیان باستان تاثیر در جهانی شدن فرهنگ آنان داشته است؟
جواب 4-ایرانیان باستان فتوحاتی فراتر از مرزهای جغرافیایی خود داشتند، امّا جهان گشایی آنان به جهانی شدن فرهنگ آنان منجر نشد.
5- چرا فرهنگ مغولان علی رغم تصرفات وسیع آنان جهانی نشد؟
جواب 5-مغولان نیز مناطق وسیعی از جهان را با قدرت نظامی خود تصرف کردند. ولی فرهنگ مغولان، فرهنگی قومی و قبیله ای بود و شایستگی های لازم را برای یک فرهنگ جهانی نداشت. آنان به سرعت تحت تأثیر فرهنگ هایی قرار گرفتند که از نظر نظامی شکست خورده بودند. به همین دلیل، امپراطوری مغول در چین، هند و ایران، تحت تأثیر فرهنگ های مغلوب، هویتی چینی، هندی و ایرانی پیدا کرد، و به صورت سه حکومت مستقل درآمد.
6- اغلب جهانگشایی و امپراطوری ها با کشتاره و خسارت انسانی و اقتصادی همراه بوده اند ،نمونه هایی را بیان کنید؟
جواب6-جهان گشایی و امپراطوری، اغلب با کشتارها و خسارت های انسانی و اقتصادی فراوان همراه است. اسکندر تخت جمشید را به آتش کشید. مغولان، برخی شهرها را از دم تیغ گذراندند و حیوانات آنها را نیز نابود کردند. نرون، روم را در آتش سوزاند.
7- منظور از فرهنگ غرب چیست؟
جواب7-اروپا در پنج قرن اخیر، کانون شکل گیری فرهنگ جدیدی است که آن را به نام
فرهنگ غرب می شناسیم. فرهنگ غرب در این مدت اشَکال سه گانه ای از سلطه را پدید آورده است. از نخستین صورت آن با نام هایی مانند امپرالیسم و استعمار یاد کرده اند.
8- واژه امپریالیسم را توضیح دهید؟
جواب8-واژة امپریالیسم از امپراطوری گرفته شده است و به هرنوع سلطه ا ی اطلاق می شود.امپریالیسم می تواند صورت های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داشته باشد.
امپریالیسم سیاسی از طریق اشغال نظامی جوامع ضعیف شکل می گیرد.
امپریالیسم اقتصادی در جایی است که قدرت اقتصادی یک کشور، بازارها و مواد
خام کشور دیگر را تصرف می کند.
امپریالیسم فرهنگی هنگامی رخ می دهد که مقاومت فرهنگی منطقه ای که تحت
تصرف اقتصادی یا نظامی جامعه ا ی دیگر قرار گرفته است فرو ریزد، و قوم مغلوب، برتری فرهنگی جامعة مسلط را نیز بپذیرد.
9- استعمار و مستعمره را توضیح دهید ؟
جواب9-استعمار، واژها ی است که بر اشغال یک سرزمین خارجی، با توسل به قدرت نظامی
و سیاسی دلالت می کند، کشور فاتح را دولت استعماری و کشور به بند کشیده شده را مستعمره می نامند.
10- از چه زمانی و چگونه استعمار بوجود آمده و وسعت گرفته است؟
جواب10- استعمار، نوعی از جهان گشایی و امپراطوری است که از قرن پانزدهم به بعد توسط اروپائیان آغاز شد و در قرن نوزدهم به اوج خود رسید. در قرن نوزدهم،تصرّفات اروپائیان از 35 درصد کرة زمین به 67 درصد رسید.موفقیت های استعمار در این دوران، ناشی از پیشرفت در زمینة دریانوردی، فنون نظامی و اقتصاد صنعتی بود. استعمار اروپایی در دو سدة هفدهم و هجدهم میلادی بزرگترین برده داری تاریخ بشریت را برپا کرد.
11- عملکرد اروپائیان درهجوم به قاره آمریکا چگونه بود؟
جواب11-اروپائیان در هجوم به قارة آمریکا و جزایر اقیانوس ها برای تأمین سلطة خود، به نسل کشی و از بین بردن ساکنان بومی پرداختند.در یک مقطع پنجاه ساله، پانزده میلیون سرخپوست را نابود کردند و مناطقی نظیر هائیتی، کوبا، نیکاراگوئه و سواحل ونزوئلا را که تراکم جمعیتی بالایی داشتند از جمعیت خالی کردند.
12- شکل گیری جنبش های استقلال طلبانه کشورهای مستعمره چه تاثیری در شکل استعمار داشت؟
جواب12-استعمار نو، پس از شکل گیری جنبش های استقلال طلبانة کشورهای مستعمره طیّ
قرن بیستم به وجود آمد. در استعمار نو کشورهای استعمارگر با استفاده از ظرفیت هایی که در دورة نفوذ یا دورة استعمار نظامی و سیاسی خود ایجاد کرده ا ند، از مجریان بومی وداخلی کشورهای مستعمره استفاده می کنند.
دولت های استعمارگر برای به قدرت رساندن نیروهای وابسته، از کودتای نظامی نیزاستفاده می کنند. کودتای انگلیسی سوم اسفند 1299 رضاخان و همچنین کودتای آمریکایی 28 مرداد 1332 محمدرضا شاه دو نوع موفق از کودتاهای استعمار نو است، وکودتای نوژه، نمونة شکست خوردة آن می باشد.
در استعمار نو، کشور استعمارگر با اتکا به قدرت اقتصادی خود، و با استفاده از نهادها و ساختارهای اقتصادی و سیاسی بین المللی و با روش ها و سازوکارهای غیر مستقیم،کنترل بازار و سیاست کشورهای دیگر را در اختیار می گیرد.
13-وجه اشتراک ، استعمار فرانو، با استعمار قدیم و استعمار نو، را بیان کنید؟
جواب13-استعمار فرانو، با استعمار قدیم و استعمار نو، در اینکه فراوردة فرهنگ سلطة جهان غرب است، مشترک است.
14 -بهره وری رسانه ها و فناوری اطلاعات چه تاثیری در شکل استعمار داشت؟
جواب14- شکل استعمار به فرا نو تبدیل شد.ویژگی استعمار فرانو در این است که برای حفظ سلطة جهان غرب،بیش ازآنکه از ابزارهای نظامی و سیاسی یا اقتصادی استفاده کند، از ابزارها و ظرفیت های فرهنگی و علمی به ویژه از رسانه ها و فنّاوری اطلاعات بهره می برد
15- حضور استعمارگران در شکل های مختلف استعماری چگونه بود؟
جواب15-درا ستعمار قدیم،ا ستعمارگران حضور مستقیم و آشکار دارند.
درا ستعمار نو،ا ستعمارگران پنهان و مجریان آنها آشکارند.
در استعمار فرانو، استعمارگران و مجریان هر دو پنهان ا ند.
16- در استعمار فرانو هدف استعمارگران چیست؟
جواب16-جهان غرب در استعمار فرانو، هویت فرهنگی دیگر کشورها را هدف قرار می دهد؛ یعنی عقاید، ارزش ها و آرمان های فرهنگ های دیگر را مورد هجوم قرار می دهد و به جای آن،عقاید و ارزش های فرهنگ غرب را تبلیغ و ترویج می کند.
17-هویت مردمی که برتری مطلق فرهنگی و معرفتی جهان غرب را پذیرفته باشند،چگونه می باشد؟
جواب17- مردمی که برتری مطلق فرهنگی و معرفتی جهان غرب را پذیرفته باشند،هویت خود رادر حاشیة جهان غرب بازخوانی و بازسازی می کنند و مسیری را که جهان غرب برای آنها ترسیم کند دنبال می کنند. استعمار فرانو، گسترش و سلطة فرهنگ غرب بر همة جهان و غربی کردن جهان را در پوشش نام «جهانی شدن »پیگیری می کند.
19 اصطلاح جهانی شدن به چه معنا می باشد؟
جواب19-. استعمار فرانو، گسترش و سلطة فرهنگ غرب بر همة جهان و غربی کردن جهان را در پوشش نام «جهانی شدن» پیگیری می کند.