لغات تخصصی ویژه کتب علوم اجتماعی

هنجار اجتماعی(social norm) شیوه های رفتار، عمل یا اندیشه که در جامعه پذیرفته شده و فرد با فرآیند اجتماعی شدن با انها منطبق می شود. عدم رعایت آن باعث واکنش های مانند تعجب، فشار و یا الزام اجتماعی می شود.

هنجار(norm) قاعده و قانونیست که مرجع عمل است. هنجار اصل و قاعده ای است که باید رفتار را هدایت و رهبری کند.

بی هنجاری(Anomie) رفتارهای که با قواعد و هنجارهای مورد قبول جامعه مغایرت دارد، شخص دچاربی سازمانی شخصیتی شده و متمرد و منحرف در برابر قوانین است، شرایطی که در ان هنجارها در تنازع با یکدیگرند و افراد به سختی می تواند خواسته ها و اهداف متناقص محیط اجتماعی سازگاری پدید آورند. انتظارات فرهنگی با واقعیات اجتماعی ناسازگار باشد وضع یا شرایطی که فاقد هنجار است.

نابهنجار(Abnormal) فاقد سازگاری با نظام، مضر در کارآیی یک نظام، مغایر با انتظارات مردم، متمایز از آنچه معمول و طبیعی است. آنکه از هنجارها و میانگین ها انحراف دارد.

نابهنجاری اجتماعی(social Abnormal) اختلال در رابطه یک فرد یا گروه و محیط اجتماعی خود و ساخت و کارکرد جامعه .

ارزش(value) بنیادی ترین عامل تعیین کننده اندیشه و عمل و یا اعمال فرد و همچنین شکل گیری حیات اجتماعی است 1- ممکن ملاک ارزش همان مورد آرزو بودنباشد2- دارای قیمت زیاد و قابل مبادله 3- ذاتا ازشمند بودن 3- بواسطه ای رفع نیاز ها و بر آورده کردن اهداف خاص . مورد اول و چهارم به مفهوم ارش در جامعه شناسی نزدیکتر است.

هر موضوعی که مورد نیاز و نگرش یا ارزو باشد. پارسونز: ارزش عنصری از دستگاه نمادین مشترک است که ملاک و معیار برای انتخاب است. معادل هنجار های بنیادی و هدایت کننده است. احساسات ریشه دار وعمیقی است که اعضای جامعه در ان شریکند. این ارزش ها اعمال و رفتار جامعه راتعیین می کند.

ضد اجتماع (Antisocial) کسی که آگاهانه یا نااگاهانه به عمد و غیر عمدی علیه نظم جامعه فعالیت می کند( دزدان و جنایتکاران) .

پرخاشگری( Aggression): رفتارهای که با هدف ترساندن دیگران و تخطی از مرزهای حقوقی انجام می گیرد. توام با کاربرد قدرت بوده و بر علیه موازین اجتماعی انجام می گیرد.

از خود بیگانگی( Alienation) در لغت به معنای بیگانه ساختن است. تجربه خاصی که موجب می شود شخص خود را همچون بیگانه حس کند. بین اجزاء مختلف شخصیت فرد تجزیه حاصل می شود. کل شخصیت از معنی بیافتد مانند بیگانگی با محیط( فرد ارزش های مسلط محیط را نفی و با ان بیگانه می شود و بین او و جامعه خلاء بوجود می اید).

درونی شدن – نهادی شدن( internalization) یادگیری، نمادسازی. حالتی است که یادگیرنده نسبت به شرلیطی که او را وادار کرده است تحت تآثیر قرار می گیرد و بقرانگیخته وناهشیار وناخواگاه آن ر نجام می دهد.

کنترل اجتماعی(social control) محدو شدن اعمال و افعال فرد از طرف گروه یا جامعه ای که به ان تعلق دارد کنترل اجتماعی می گویند.

مجازات( sanction) عقوبت یا پاداشی است که هدف ان تآمین همرنگی با استاندار های رفتاری و امور مطلوب وپسندیه یک گروه اجتماعی می باشد.

انحراف(Deviance) هر گونه رفتاری که منطبق بر انتظارات جامعه نباشد.

هدف( goal) در روانشناسی منظور از هدفهمان نتیجه نهایی عمل یا مجموعه ای از اعمل است. هر نوع دگرگونی موقعیتی است که شخص یا گروه از راه اعمال خویش قصد پدید آوردن ان را دارد(899). هدف از عناصر اصلی نظام اجتماعی است.

تقلید(imitation) کوشش هشیار یا ناهشیار فرد و گروه در زمینه یکسان کردن رفتار و اندیشه خود با افراد و گروه های دیگر. تقلید کوششی در همسان و یا همسان نمایی است. کوششی است که برای گزینش برخی از جنبه های اندیشه و رفتار دیگری.

سازگاری(Adjstment ) جاری دادن اجزاء در یک مجموعه بنحوی که وظیفه خود را درست انجام دهد.

همانند گردی (assimilation) فرآینی است که طی ان اشخاص یا گروه ها احساسات، آموخته ها و طرز تلقی های اشخاص یا گروه ها را کسب می کنند و در جریان زمان و به طور تدریجی با ان یکی شده در ان ذوب شد و کل واحد را تشکیل می دهند. معادل تطبیق و همسازی است. در سطح جهانی بیانگر تلاش کشورهای جهان سوم برای همانندی با غرب است.

همسازی(Accommodation) فرآیندی آگاهانه یا نااگاهانه که به دگرگونی متقابل بین افراد یا گروه ها منجر می شود و باعث رفع و یا کاهش تعارض و تشنج می شود.

انطباق(Adaption) سازگاری اجتماعی و شامل فرآیندی که فرد یا گروه روابط اجتماعی خود را با محیط اجتماعی هماهنگ می کنند.

همنوایی(conformism) انطباقی صرفا و عمدا بطور مصلحتی( برای گلیم خود را از آب بیرون کشیدن) انجام بگیرد. اگر انطباق بعد دستوری داشته با سازگاری نامیده می شود. حالتی است که فرد الگو های وارزش های مسلط محیط پیرامون خود را به چونو چرا می پذیرد و رفتار خود را با منطبق می کند. همنوایی افراطی همان تسلیم و محاغظه کاری و انفعال است.

رفتار(Behavior) رفتار همان واکنش به دیگران است که دارای ابعاد عینی، ذهنی،کمی وکیفی است. دگرگونی یا حرکت یا پاسخ هر موجود یا واحد و یا مجموعه پاسخ ها در برابر وضع موجود و شرایط پیرامون است.

طرز تلقی(Attitud) مابین عقیده و عمل قرار دارد. آمادگی روانی بالفعل جهت انجام عمل، گرایش یا جهت گیری مثبت و منفی در برابری یک امر اجتماعی، مجموعه ای از فرآیندهای عاطفی، انگیزشی و شناختی فرد است. همیشه در فرد وجود دارد بر خلاف انگیزه که بعضی مواقع بوجود می اید.

دوگانگی روانی(Ambivalence )همزیستی دوحالت عاطفی متناقض در یک فرد مانند عشق و تنفر ، دو حسی بودن، دورویگی

تمایل( conation) حالت های ذهنی که همراه با میل به عمل و گرایش اگاهانه به عمل است که باعث شروع فعالیت های عمدی است.

تقلید(imitation) کوشش هشیار یا ناهشیار فرد و گروه در زمینه یکسان کردن رفتار و اندیشه خود با افراد و گروه های دیگر. تقلید کوششی در همسان و یا همسان نمایی است. کوششی است که برای گزینش برخی از جنبه های اندیشه و رفتار دیگری.

هویت یابی (identification ) یک عمل روانی است که بوسیله آن شخص، خودآگاه یا ناخودآگاه خصوصیات فرد یا گروهی را به خود نسبت می دهد. کودکان از طریق هویت یابی به این باور می رسند که خصوصیاتی مشابه مدل مورد تقلید خود دارند. هنگامی که با مدل شایسته هویت یابی می کنند احساس غرور و خرسندی به آنها دست می دهد.

نظام شخصیت(personality system) از نظر جامعه شناسانی شامل رفتارها حاصل از تجربه اجتماعی است که تکامل می یابند و بوسیله اهداف محدود می شوند. سازمانی پویا ازنطام های روانی و جسمانی است که از درون فرد سبب سازگاری های بی همتا و بی نظیر او با محیط می شود. پیکره ای کم و بیش وحدت یافته از عادات، نگرش ها، صفاتی است که بطور اگاهانه در چهارچوب تصورات و ارزش ها، اهداف و مقاصد شکل گرفته است. پارسونر: نظام نسبتا مشخص، معین و ثایتی از تمایلات وابسته به نیازها است که فرد از میان واکنش های مختلفی که از طریق موقعیت هدف به وی عرضه انتخاب می شود.

شخصیت(personality ) نقابی که بازیگران در اجرای نقش به صورت می زنند. مجموعه ویژگی های روان شناختی وغیر محیطی رفتار فرد است و است که باعث سازگاری منحصر به فرد شخص با محیط پیرامون می شود و شامل عادات، احساسات، طرز تلقی ها، باورها و تمایلات است.

خود شناسی( self- knowledge) شناخت خویشتن از نظر جسمانی، اجتماعی و روانی که مقدمه ای فعلیت یافتن شخصیت است.

نظام جهت گیری(system of oriention)امیزه ای از شناسائی ، ارزش ها و افسام گوناگون هنجار هایی است که بر حسب انها گروه یا فرد جهت خود را نیبت به موقعیت تعیین و عمل مناسب را بر می گزیند.

ایثار( Abnegation)مقدم شمردن دیگران بر خود، در برابر خودخواهی، قومر مرکزی و خود گرایی قرار دارد.

تحجر گرایی( Fixism) در برابر تبدیل گرایی و آینده نگری قرار دارد و نشان دهنده اندیشه جزمی و خشک و انعطاف ناپذیر است. شیوه ای از تفکر است که بن بست اجتماعی و رکود اجتماعی منجر می شود.

تحجر اجتماعی(social assification) سخت شدن سنت ها، عادات یا الگو و قوانین اجتماعی آنچنانکه در برابر روند های تازه مقاومت ورزند و تآخر یا دیرکرد اجتماعی را به بار می آورد.

تقدیر گرایی(Fatalism) پذیرش بی چون چرای وایع و تسلیم در برابر ان است. این نوع نگرش از ایناندیشه ناشی می شود که بیشتر وایع از حیطه تسلط انسان خارج است.

متعصب- جمود فکری(Fanaticism ) دارای عقاید کلیشه ای و قالبی و تغیی ناپذیر و جزمی است.

تعصب گروهی( Esprit group) داشتن پیوندی سخت و عاطفی با گروه، نشان دادن وفاداری به آن.

غرض ورزی(Favoritism) نشان دهنده روابطی شخصی است که بر اساس شایستگی نمی باشد صورتی از تبعیض(discrimiation) است و چنانچه برتری فامیل خوشان را به همراه داشته به خویشاوند گرایی(Nepotism) تبدیل می شود(ساروخانی، 264).

کارکرد مطلوب(Eufunction) زمانی که عملکرد اجزاء با اهداف نظام اجتماعی منطبق باشد و نیاز های اساسی ان را پاسخ دهد.

کارکرد نامطلوب(Dysfunction) زمانی که عملکرد اجزاء با اهداف نظام اجتماعی منطبق نباشد و نیاز های اساسی ان را پاسخ ندهد.

فرقه(Faction)گروهی ویژ ه ای است که در محدوده زمان بوجود می آید و هدف ان تامین خواست های گروهی است و بر ساس جانبداری غرض الودو برای تحقق اهداف خاص شکل می گیرد و اهداف آنها با اهداف کل جامعه مغایر است. نوعی گروه مذهبی است که در اعتراض به گروه مذهبی دیگر پدید می اید و معمولا از ان جدا می شود. گروه نو ظهور که عقائد و اعمالی را ابداع می کند ومخالف افکار و اعمال گروه یا گروه های سازگار جامعه است. هم کاربرد سیاسی و هم مذهبی دارد.

مد( Fashion ) دگرگونی های که زود رواج می یابند و عمر نسبتا محدود دارند. هر چهره ای از فرهنگ که جنبه ای ناپایدار دارد. افراد به جهت اعتباری که به آن وابسته است به طور سطحی به آن گرایش پیدا می کنند. الگو های غیر منطقی و ناپایدار رفتار را که به طور مکرر در جوامعه بوجود می ایند و دارای پایگاه ثابت نبوده و با استفاده از تقلید جهت دار گشترش می یآبد.

رسوم(Customs) شیوه های از اندیشه و عمل که اعضای گروه به عنوان سنت آن را رعایت می کنند و به عنوان عادت آنرا فرا می گیرند..

مراسم(ceremony) بیان احساسات و افکار مشترک از طریق انجام اعمال کم و بیش رسمی به بعد نمادی در زمان و مکان معین. رسم یا آیینی که بیانگر احساسات و نگرش های مشترک بوده و در موقعیت های مناسب و خاص به مرحله عمل در می آیند و سرشتی نمادین دارد.

سرمایه(apitalism-capital) هر کالا، پول یا ثروتی که قابلیت نگهداشت و افزایش داشته باشد ودارایی های دیگری به هرشیوه از ان به دست بیاید. سرمایه به همراه زمین،کار، سازمان و مدیریت از عوامل اصلی تولید است. سرمایه داری به نظامی گفته میشود که معتقد به مالکیت وسایل تولید در بخش خصوصی بوده ورقابت آزاد را باعث تنظیم بازار می داند، معتقد به تخصص گرایی و دخالت اندک دولت در اقتصاد است(سرمایه داری بازرگانی، صنعتی و مالی) .

بورژوا و بورژوازی(Bourgeoisie-Bourgeois ) ساکن شهر آزاد که دارای منزلتی خاص و جدا از فلمرو قضایی و حاکمیت فئودال ها بود. این مفهوم شامل طبقه متوسط مخصوصا بازرگانان را در هر کشور شامل می شد. این افراد متکی به کار خود بوده اند و همانند فئودال ها خدمه و خدمتگذار نداشتندۀ کار را عبادت تلقی می کردن و به سرمایسه گذاری علاقمن بودندو نه به نصرف. اناه در تلاش بودن به وسایل تولید دست پیدا کنند. اول به قدرت اقتصادی رسیدن و سپس به قدرت سیاسی دست یافتنتد. ار قرن نورده به عنوان قدرت مسلط و طبقه مسلط بر گارگران شناخته شدند. و مظهر سرمایه لیبرل به حساب امدند. در قرن بیستم این واژه محتوایی نامطلوب پیدا کرد وامروزه به کسی می گویند که به رفاهی غیر موزون بیشتر از کار علاقه دارند.

مسئله اجتماعی( social problem) موقعیتی موثر که به گمان عده قابل توجهی از مردم جامعه یا عده ای قابل توهی از مردمان جوامع دیگر، سرچشمه سختی و بدبختی به شمار می آید ولی قابل بهبود است.هم عینی است و هم از تفسیر ذهنی حاصل می شود.

موسسه(association) گروهی که برای تعقیب علاقه یا علائق مشترک سازمان یافته باشد و نتیجه هم پیمانی رسمی است.

همچشمی(Emulation) سبقت جویی در جهت وصول به هدف های پذیرفته شده از جانب عامه مردم. آمیزه ای از تقلید و رقابت است.

گروه قومی(Ethnic Group) شامل مردمی با ویژگی های خاص دینی، نژادی،جغرافیایی و یا عدات و رسوم مخصوص به خود بوده و در داخل یک مجمموعه ای اجتماعی و فرهنگی گسترده تر جاری گرفته است.

تضاد طبقاتی( class struggle) کشمکش بین طبقات اجتماعی در زمین ههای اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی را شامل می شود. از نظر مارکس این کشمکش و درگیری میان بهرهکشان و استثمار شدگان و کارگان و سرمایه داران است و یک نبرد دائمی است.

کشمکش( conflict) به معنای مبارزه کردن، برخورد،ضربه زدن است. حالتی است که دو نفر یا دو گروه یا چند گروه به دلائل مادی یا غیر مادی با یکدیگر در ستیزند. طرفین می خواهد دیگری را وادار به تسلیم کند.

رقایت( Competitiion) عمل و تعقیب هدفدار که آگاهانه یا نا آگاهانه به طور مشترک انجام می گیرد. رقابت صورتی از تقابل و کشمکش و تقابل است که در آن دو یا چند نفر و گروه جهت دست یابی به خواسته های چند با یکدیگر با خشونتی کمتر و یا بدون خشونت مبارزه می کنند. در جریان ان توجه همه بیشتر به هدف است تا شکست رقبا.

فاشیسمFascism) ) ریشه این کلمه از لغت(fascis) به عبارت بود از دسته ای چوب درخت نارون که بوسیله ریسمانی قرمز به هم بسته شده بودو در روم باستان مآموران اجراء به نشانه ای وادار کردن مردم برای اطاعت از قانون ان را با خود حمل می کردند. یک جنبش است که هدف ان استقرار یک رژیم دیکتاتوری بوده و ضد دمکراسی و ازاد اندیشی و سوسیالیم است برای اولین بین سال‌های ۱۹۲۲ تا ۱۹۴۳ در ایتالیا و به وسیله موسولینی رهبری شد. موسولینی در سال 1919 این جنبش را در ایتالیا طراحی و اجرا نمود و خواهان بازگشت به افتخارات روم قدیم بودند. مخالف سازمان سیاسی و حق اعتصاب، دخالت در اقتصاد، عدم اعتقاد به صلح، رسوخ در اندیشه طرفداران و سعی برای تجلی درقالب یک اندیشه سیاسی با تکیه بر تبلیغات، متکی بر قدرت فرهی و کاریزماتیک به عنوان نماد.

اقلیت یا گروه اقلیت(minority Group) گروه اقلیت گروهی است که اعضای آن توسط دیگران مورد تبعیض قرار می‌گیرند و در وضع نامناسب‌تری قرار دارند. اعضای گروه‌های اقلیت نوعی حس همبستگی گروهی، وفاداری و احساس تعلق و علایق مشترک زیاد با هم دارند.

اقلیت‌های قومی از نظر قومی با گروه اکثریت متفاوت‌هستند. اقلیت‌ها ممکن است هم از نظر فیزیکی و هم از نظر قومی از گروه اکثریت متمایز باشند. اهالی هند غربی و آسیایی‌ها در بریتانیا، سرخ‌پوستان در آمریکا، و سیاهان در آمریکا از این گونه اقلیت‌ها هستند.چنان‌چه گروه اقلیت از نظر ویژگی‌های نژادی مانند رنگ پوست از گروه اکثریت متمایز باشد؛ اقلیت نژادی نامیده می‌شود.

اقلیت‌های مذهبی گروهی هستند که به مذهبی غیر از مذهب اکثریت اعتقاد دارندو به این دلیل از مزایای نابرابر با اکثریت بهره‌مند هستند. یهودیان در آلمان، مسیحیان در ایران و مسلمانان در بریتانیا

اسرف(diseconomy) تآثیرات نامطلوبی است که در نتیجه توسعه فالیت های اقتصادی اعم از تولیدی یا مصرفی بروز می کند. اسراف باعث افزایش مخارج تهیه وتولید ومصرف می شود.

اسطوره(myth) افسانه یی روایتی است که موضوع ان به خدایان وطبیعت، معنی جهان وانسان مربوط است. تصویر کلی را که یک گروه اجتماعی در ذهن دارد ونظام ازشی مندرج در ان را شامل می شود. اسوره جزء از فرهنگ است بعضی ها ان خرافه یا دورغ می دانند. از نظرشیلز اسطوره مجموعه ای از هدف های دوردست، حالات تشدید شده اخلاقی، انتظار توفیق وحیانی و یک نظام ارزشی است وتصویری از جهان است که الهامبخش و راهنمای فرمانروایان و یا مشتاقان فرومانروایی است.

دسته) Gang) گرو های کوچک مرکب از جوانان ونوجوانان در شهرهای بزرگ هستند که در برابر هنجارها مقاومت می کننئ مانند تدی بویز ها در انگلستان؛ سیاه جمگان در فرانسه و گوساله های کوچک در ایتالیا.

گروه ما( we-group) گروهی که مادر ان ما به جای من بنشیند و فرد خود را در آن ذوب می سازد. در چنین گروهی هنجار ها عمیقا توسط اعضا پذیرفته و دقیقا اجرا می شوند.

باند( band) در زبان ایتالیابه معنی بیرق است. گروهی که به طور طبیعی و بدون تمهیدات قبلی به عنوان واکنش در برابر محیط پیامون تشکیل می شود و دارای نوعی همبستگی پیرامون سر دسته پدید می اید( 58).

شناخت(cognition) واژ ه ای است که از افلاطون و ارسطو که استعداد وتوان درک کردن را می رساند. تمامی جهات گونانگون دانایی را چون ادراک،داوری،استدلال، تخیل ، یادآوری و تصور را می رساند.

الگوی رفتار( ( Behavioir patterningگونه ای های از رفتار که یه عنوان مدل شناخته می شود.

باورو اعتقاد(Belief ) پذیرش گزاره ای خاص به عنوان حقیقت که رنگ عاطفی و هیجانی دارد. نحوه عمل یا ترک عمل را معین می کند.

دیوان سالاری( (Bureaucracy حکومت ادرات، کاربه شیوه منطقیو عقلانی در تقسیم کار، استقرار روایط غیر شخصی در جریان کنش کتقابل، اعمل قوانین خشک و ظاهرآرا، پیدایش هرم قدرت از بلا به پایین..

کنش(Action) از نظر پارسونز تمامی رفتارهای انسانی اعم از فردی یا جمعی، آگاه یا ناخود آگاه است که شامل رفتار های بیرونی و قابل مشاهده و تفکرات، احساسات، تمایلات و امیال و غیره می باشد.

کنش اجتماعی( social act) هر گونه فعالیتی که در نتیجه گرایش های فکری سازمان می یابد و دارای هدف مشخص است. کنش اجتماعی متضمن بیش از یک نفر است .

کنش متقابل ( Interaction) عمل متقابل دو یا چند موجد زنده بر یکدیگر .

تعامل اجتماعی( social intearation) نشان دهنده انواع کنش و واکنش میان انسان ها است که در یک گروه یا جامعه هستند. شامل میزان و شدت نیز است. تعامل بین انسان ها با استفاده از نماد ها انجام می گیرد. تعامل مودت آمیز، تعامل دوری، تعامل تفرقه آمیز

درونی ساختن( Internalization)روندی است که هنجار ها و ارزش ها جذب و مورد پذیرش قرار گرفته و با فرد یکی می شود. در نهایت نفس لوامه

را تقویت می کند و جزء هسته اصلی شخصیت فرد می شود. نیاز به کنترل اجتماعی را جهت تحقق هنجار ها کاهش می دهد.

قبیله( tribe) مشتمل بر بر مکان، زبان و فرهنگ مشترک است ومبتی بر احساسات اولیه است و از چند قبیله باعث ایجاد طایفه می شوند..

ملت(nation) بزرگترین اجتماع مردم که از طریق فرهنگ و آگاهی مشترک با یکدیگر متحد شده اند و دارای آب، خاک مشترک هستند وبه خوآگاهی رسیده اند. ملت ممکن است یک اجتماعی تاریخی وپیوند فرهنگی داشته باشد بدون اینکه دارای استقلا سیاسی ویا دولت باشد.

ملیت(nationality) تعهد قانونی که مبتنی است بر واقعیت اجتماعی همبستگی، ارتباط اصیل هستی، علائق و احساسات، همراه با وجود حقوق و وظلیف متقابل. ملیت تعبیر قضائی این واقعیت به شمار می رود که فردی که ملیت با او اعطا می شود درواقع با اهالی کشور اعطاکننده ملیت، ارتباط نزدیکتری دارد تا ملت های دیگر.

مالیات و مالیات بندی( tax) دادن کمک اجباری به حکومت با توجهی نه چندان زیاد به منافعی که از ان حاصل می شود.مالیات بندی عبارت از تحمیل دولت به گرفتن کمک از کسانی که( افراد،گروه ها وشرکت ها) در حیطه ای قدرت او هستند با توجهی نه چندان زیاد به منافعی که در مقابل به انان اعطا می شود. همکاری اجباری فرد با دولت برای به عهده گرفتن هزینه های که در جهت نفع عمومی صرف می شود بدون توجه به منافع خاصی که به وی اعطا می شود.

اقتصاد (Economics) علمی است که رفتار انسان را در رابطه با استفاده از وسایل کمیاب جهت رسیدن به اهداف معین( رفع نیازها و حداکثر کردن درآمد) مطالعه می کند.

تورم( inflition) افزایش واقعی یا بالقوه سطح عمومی قیمت وکاهش قوه( قدرت) خرید واحد پولی را تورم می گویند که با افزایش تقاضا نسبتبه تولید همراه است.

نوآوری(innovation) هر نوع فکر، رفتارهائی که به دلیل تمایز کیفی اش با صور موجود، نو محسوب می شود. کشف هدفمند و نیتمند را اختراع می گویند.

نیاز( ( needهز چیزی که فرد در طی زمان با استواری کافی خواهان ان است و مورد توجه او می باشد. نیاز زیستی: هر آنچه برای سلامتی جسمی انسان ضروری است و فقدان آن باعث اختلال درونی می شود. فرد به ان اگاهی دارد.

نهاد(instituttion) به معنای ساختن است. نظام سازمانیافته ای از روابط اجتماعی که برای براوردن نیازهای گروه یا جامعه بوجود آمده است. از نظر پارسونز نهاد مجموعه از نقش ها یا پایگاه های مختلف است. در بین جامعه شناسان فرانسوی به معنای تشکیلات و سازمان های اجتماعی است. نهاد جنبه ای از حیات اجتماعی است که بر پایه ارزش ها شکل گرفته و در محور آن سازمان های گونا گون بوجود می اید.

نظام اجتماعی(social system ) نظام اجتماعی دستگاهی از کنش و وکنش های افراد می باشد که واحدهای اصلی ان نقش های اجتماعی می باشد. نظامی از کنش و واکنش های افراد که به سمت کانون مشترک و به هم پیوسته حرکت می کند و دارای پیچیده گی؛ تطور و به هم پیوستگی عناصر متشکله و ابعاد کیفی است.

تعادل اجتماعی(social equilibrium) وجود توازن و تعادل میان پدیده های اجتماعی وابسته به هم در یک نظام.

نقش(role social)مجموعه ای رفتارهای که فردی با پایگاه معین باید انجام دهد نقش نامیده می شود. جنبه ای از ساختار اجتماعی است و موقعیت اجتماعی است که دارای مجموعه ای از فعالیت ها و وظایف مورد انتظار است.

نقش های اجتماعی رفتارهای مورد انتظار جامعه اند که پیرامون یک وضع اجتماعی جای دارند. جنبه ای پویای یک پایگاه اجتماعی نقش است که حقوق و وظایف آن را اعمل می کند..... نقش های اجتماعی" جمعی، پویا، متنوع، عدم انجام ان باعث تعجب دیگران و درگیری نقش ها مشکل آفرین است. نقش های اجتماعی در عمل به صورتی یکسان اعمال نمی شوند. در حقیقت الگوی آرمانی یک نقش که توسط جامعه وضع می شود، به هنام عمل با شخصیت فرد می آمیزد و در هر فرد چهره ای خاص به خود می گیرد.

پایگاه اجتماعی(social status) پایگاه اجتماعی مشخص کننده جایگاه فرد یا گروه در نظام اجتماعی است. نشان دهنده شآن اجتماعیس و میزان حقوق، مسئولیت ها، قدرت و اقتدار در چهار چوب نظام اجتماعی است.... ارزشی که یک جمع یا جامعه برای نقش خاص قائل هستند پایگاه اجتماعی نامیده می شود. پایگاه مجموعه حقوق وظایف است ما نقش اعمال حقوق و وظایف است. پایگاه اجتماعی نشان دهنده ثروت، احترام، آموزش ، درامد و غیره است. پایگاه اجتماعیهمان جایگاه فرد در گروه و مرتبه ای اجتماعی اوست و مشخص کننده حقوق و مزیای فرد است.

پایگاه اجتماعی محقق(Achieved social status ) تحقق عملی پایگاه توسط فرد یا هر عامل و یا کارگزار اجتماعی را می گویند. بر بروز استعدادها و مهارت های که خود فرد استوار است.

پایگاه اجتماعی محول(Ascriptive social status ) پایگاه تفویض شده، است که استعداد و تلاش فرد در آن تآثیر ندارد و مبتنی بر زمینه های خانوادگی، زیستی و نسب است. بیشتر در جوامع کاستی وجود دارد.

کاغذ بازی( Red tape) تمای شیوه ها و اقدامت غیر لازم و ظاهرا تکراری و وقت گیر که در نظام دیوان سالار انجام می گیرد.

دانش یا علم( seience) جزیی از شناخت یا معرفت( knowledge) است که شامل مجموعه از فعالیت ها جهت بیان منظم احتمال وقوع فرضی یا واقعی پدیده های با توجه به هدف مورد نظر است. دنش مجموعه ای از روش های دقیق است که در پی کشف روابط بین پدیده بوده و باعث تسلط انسان به جهان پیرامون می شود.

پدیده اجتماعی( social phenomena) وقایع یا هر امر اجتماعی که قابل توصیف و تبیین علمی باشد و موضوع دانش آجتماعی است.

نمادو نماد اجتماعی( symbol – social symbol) نشانه ای است که حامل معنا و پیام است. هر نمادی که حامل ارزش یا پیام یا معنا برای جمع یا گروه خاص باشد نماد اجتماعی نامیده می شود.

فساد( corruption) بهره گیری از قدرت عمومی برای نفع شخصی و گروهی( ارتقا مقام، کسب شهرت و پول و غیره...) به طریقی که موجب نقض قانون یا زیر پا نهادن معیار های اخلاقی شود.

استثمار(Exploitation) هر گونه استفاده و نامشروع از دیگری را می گویند. می تواند به صورت تملک حاصل کار دیگری و یا به شکل های دیگر انجام گیرد.

آپارتایدapartheid)) نظامی در آفریقایی جنوبی بود که محور اصلی ان جدایی انسان ها بر اساس نژاد بوده است. اقلیت سفید بر اگثریت سیاه حکومت می کردند و در سال 1948 با قدرت رسیدن حزب ملی گرا تآسیس شد.

فئودالیسم( feudalism) نظام سیاسی و اجتماعی و اقتصادی مبتنی بر معیشت دهقانی است. وجه تمایز آن پراکندگی قدرت در املاک مستقل و نیمه مستقل است. این املاک فیف( تیول، اقطاع) نامیده می شود و در برابر تعهد خدمت واگذار می شد. در این نظام بزرگ مالکان مسلط بر جامعه هستند. ریردستان هیچ اعتراض ندارند، ارثی بودن مناسب و آمیختگی قدرت. بر پایه اقتصاد زراعتی و بر اساس فیف می باشد. فیف یا تیول یک قطعه زمین، منصب، یک منبع درآمدی است که حق دریاف مالیات به صورت پول یا کالا دارد. هر تیول در قلمرو یک واسال بوده و از جانب ارباب برای تقبل خدمات نظامی قول وفاداری و اطاعت محض به او تفویض می شد.

کمون ها( communes) به گروه های کوچکی گفته می شود که عضویت در ان اجباری نیست و در انی گروه ها نیاز هالی اساسی اعضا توسط خود انان و با همکاری اعضاء رفع می شود. در گروه های مذکور مالکیت شخصی نیست و اساس زندگی بر تعاون است.

کمونیسم ( Communism) یک ایدئولوژی است که می‌کوشد بر اساس مالکیت مشترک روش‌ها و ابزارهای تولید و در غیاب مالکیت خصوصی به یک سازمان اجتماعی ضد دولت‌گرایی و فاقد طبقه‌های اجتماعی برسد.

توتالیتاریسم (Totalitarianism) اصطلاحی در علوم سیاسی است که برای توصیف حکومت‌هایی می‌رود که معمولاً خصوصیت های مانند"یک ایدئولوژی کلی و سیستم تک حزبی متعهد به آن ایدئولوژی با رهبری یک نفر، دارای پلیس مخفی گسترده، انحصار در استفاده وسایل ارتباط جمعی، انحصار اقتصادی" است در این‌گونه حکومت‌ها دولت تقریباً بر تمام شئون زندگی عمومی و رفتارهای خصوصی شهروندان نظارت و کنترل دارد.

امپریالیسم( Imperialism ) معادل جهانگشایی،جهانخوارگی، فرمانروایی یک امپراتوری. در سال های 1870 تا 1880 در انگاستان به کسی گفته می شد که در جهت متحد نگداشتن قلمرو امپراتوری فعالت می کرد. در بین سال های 1880 تا 1890 بعدد اقتصادی داشت و به معنی تسلط کشور های اروپایی به افریق و آسیا بود. در اغاز قرن نوردهم با رقابت اروپایی ها جهت نفوذ در مناطق دیگر بعد سیاسی و اقتصادی پیدا کرد. هر نوع سلطه جوئی در روابط بین الملل و توسعه طلبی برای ایجاد روابط حاکم و فرمانبر در جهان امپریالیسم نامیده می شود. مانند امپریالیسم سیاسی، اقتصادی، فرهنگی( 345).

احزاب سیاسی(parties ( political گروهی سیاسی که بر پایه ایئولوژی شکل گرفته و هدف آ تحقق اندیشه و مرام و عقیده حزب در جامعه است. مبتنی بر عضویت گروهی و درصدد بازیابی قدرت و تسلط بر بر امور جهت دگرگونی نظام و انطباق با مرام خویش است( تک حزبی، دو حزبی و چند حزبی).

مشروطه خواهی(constitutionalism ) به محدویت ها و قیودی که به طور موثر و منظم تصمیم گیرندگان حکومت را تحت کنترل در آورد. همان حاکمیت قانون یا حکومت محدودد و با شرط است. نقطه مقابل حکومت استبدادی و مابین عدم کنترلو کنترل کامل قرار دارد.

مشارکت سیاسی(political participation) مجموعه فعالیت های که در امور سیاسی و برای گزینش رهبران سیاسی از طریق تبلیغات، رای دادن و شرکت در احزاب و غیره انجام می گیرد.

نمایندگی( Repesentation) نظامی است که از طریق ان مردم به انتخاب رهبران سیاسی دست می زنند تا انان به تدوین و تهیه قوانین و اجرای ان به پردازند.

تبلیغ(propaganda) به معنای پخش کردن و شناساندن است، به فنونی گفته می شود که با بهره گیری از نمادهای مختلف برای تآثیرگذاری، کنترل طرز تلقی ها، عقائد و رفتار انسانها انجام می گیرد. به دنبال جذب افکار عمومی است.

احزاب جناح راست(rights ( political در مجالس اوپایی اعضا سنت گرا در سمت راست رءیس مجلس می نشستند انها جناح راست می گفتند که ازانبه رایج شده است. انه خواهان حفظ وضع موجود، محافظه کار و همنوا هستند. بعضی از این ها خواهان بازگشت به گذشته هستند که مرتجع نامیده می شوند..

کمیسیون( commission) به هیاتی از افراد که وظیفه ای عمومی به آن ها واگذار شده کمیسیون نمیده می شود. مانند کمیسیون هماهنگ کننده یا کمیسیون تحقیق.

قانون(Low) قاعده ای از کردار آدمی است که قسمت اعظم ان توسط اعضای یک جامعه سیاسی معین برای همه اعضای جامعه الزام آور شناخته شده است.

قانون اساسی ( constitutional law) مقرراتی است که ساختار و اختیارات سازمان های دولتی و حقوق ملت را تعیین و تجدید می کند.

کابینه( cabinet) به اطاقی که فارغ از اغیار است و وزیران دور هم گرد می آیند. گروهی از وزیران که مورد اعتما بوده و همراه با رئیس کشور زمام عالی کشور را در دست می گیرند کابینه نامیده می شود.

اتئلاف(coalition) اتحاد موقت گروه ها و نیروهای سیاسی یا کشورها برای رسیدن به هدف های معین را می گویند. پیوند نیروها یا گروه ها را در کوتاه مدت به منظور تحقق رهدافی چند را می رساند. هر چند انی مفهوم بیشتر در مورد احزاب سیاسی است ام در مواردی بین چند ملت نیز وقوع می پیوند.

کودتا(Coup detat ) بدست آوردن قدرت به صورت سریع با اعمال قدرت توسط فرقه ای سیاسی را کودتا می گویند. کودات قیام یک گروه از حاکمیت بر علیه گروه دیگر می باشد. انی کار معمولا ب.سیله نظامیان و یا به کمک اناه انجام می گیرد و یکی از شیوه های دست یابی به قدرت است.

لایحه(bill) پیش نویس قانون و پیشنهادی است که برای تصویب به مجلس مقننه تقدیم می گردد.

مستعمره(colony) سکونت گروهی از اتباع یک دولت در کشور خارجی همراه با حفظ ارتباط اداری یا قانونی میان دولت اصلی و سکونت گاه جدید. مستعمره تابع دولت اصلی است.

توسعه( Development) گسترش، شکوفایی، بسط ورشد. رشد هماهنگ و همیشه موزون در همه ابعاد زندگی مادی، روانی.

بیعت Allegince)) قبول تابعیت یک فرد و گروه و تعهد و وفاداری نسبت بدان و استقرا پیوند عاطفی و قانونی.

خودکامگی، حکومت مطلقه(Absolutism) پایان یافته، کامل شده. نظامی است که در ان قدرت در اختیارفرد یا گروهی خاص قرار گیرد و بی چون چرا اعمال شد. نه محدویتی برای قدرت وجود دارد نه حد و حصری و نظارتی بود . محدویت های عرفی، قانونی برای اقتدار حکومت، وجود حوزه قدرت فوق العاده وسیع و دستگاه متمرکز که به اتوکراسی( استبداد فردی) نزدیک است.

دیکتاتور(Dectateur) این واژه از زبان فرانسه گرفته شده است و معنی لغوی ان خودکامه، مستبد است. در روم قدیم دیکتاتو قضاتی بودند که که در مواقع بحرانی برای 6 ماه برای اداره امور کشور انتخاب می شدند. در معنای امروزی فرمانروا یا حاکم بی رحم و ستمگر را می گویند. دیکتاتوری ها معاصر اغلب یا به عنوان رهبر یک حزب یا به کمک پیروان خود از طریق شورش یا کودتا حکومت را بدست می گیرند و یا از طریق قانوان اساسی بر سر کار می ایند و به تدریج حکومت دیکتاتوری بوجود می اورند. نوعا دیکتاتور ها به اتکائ حزب رسمی و به کمک پلیس مخفی و تبلیغات شدید به حکومت ادامه می ند.

سلطه(Domination) گونه ای از روابط اجتماعی که در آن معیار پذیرش میزان قدرت باشد و خواست و اراده قدرتمند و سلطه گر بر افراد مورد سلطه تحمیل می شود.

استبداد(Desideratum) به معنای ارباب آقا که از زبان یونانی گرفته شده است. اعمال قدرت به صورت نامحدود و فقدان شیوه های مردم سالاری استبداد نامیده می شود.

مجمع( assembly) گردهمایی مردم در یک محل که غالبا منظور از آن بیان نظر سیاسی، مشورت یا تظاهرات است. معنی خاص: هیئت قانوگذاری و مشورتی مانند مجمع تشخیص مصلحت.

اثبات گرایی( Positivism) نظریه ای که تجربیات حسی، آزمایش منطقی وکمی را منبع هر آگاهی و اطلاع درست می داند. مخال کشف و شهود است و تمایز بین علوم انسانی و طبیعی قائل نیست و دارای ویژگی های مانند" حقیقت جزء در علوم تجربی نیست، به کار گیری شیوه دقیق علوم تجربی در علوم انسانی، دوری از تبیین خرافی، تلا برای پیدا کردن روابط ثابت در بین پدیده ها" .

مکتب تفهمی( comprehensive School) مخالف استفاده علوم طبیعی در علوم اجتماعی است و معتقد به مشارکت محقق اجتماعی در درک مسائل جامعه است. دیلتای علوم را به روانی و طبیعی تقسیم کردو معتقد بود موضوع علوم روانی انسان است و لذا ابعاد ذهنی و پیچیدگی و آزادی او مانع به کارگیری روش های علوم طبیعی در آن است. در این مکتب به ذهنی، کیفی و عمقی بودن پدیده ای اجتماعی تآکید می شود.

شهود گرایی( Intuitionalism) آیینی است که ادراک حقیقت را از طریق درک دل و شهود ممکن می داند. مکتب تفهمی بر شهود توجه دارد ام اگر به افراط برود به شهود گرایی منجر شده واز واقعیت دور می شود.

جامعه شناسی انتقادی(critical sociology) در برابر دیدگاه های محافظه کارانه که مخالف دگرگونی های اساسی هستند و وضعیت موجود را قبول توجیه می کنند، قرار دارد و اصل را بر نقد نهادها، سازمان های اجتماعی و یادآوری ابعاد منفی و غیرمنطقی می نهادند و مخالف تدوام انها هستند.

دگرگونی خطی(lineal change ) معتقد به حرکت پدیده ها در یک خط بدون بازگشت و انحراف. این نوع اندیشه جامعه با شکست مواجهه می کند.

دگرگونی اجتماعی( social change) به معنای گذشتن از حالتی به حالت دیگر است که هر استحاله ای که در ساخت و کارکرد جامعه پدید می آید دگرگونی اجتماعی گکفته می شود. دگرکونی ابعاد مادی سریعتر از ابعاد غیر مادی جامعه است. مفهوم تغییر فاقد بعد ارزش گذاری است.

سکولار و سکولار کردن( Seclar and Secularization) غیر دینی و دنیوی، غیر روحانی. جداسازی دین از دنیا یا دیانت زدایی: فرآیندی است که یک سازمان دینی و مقدس به صورتی غیر مقدس ،طبیعی و مادی تبدیل می شود- شیوه ای که بر حسب ان جدایی دین از کار سیاسی تجویز می شود.

محیط(environment) همه منابع و عوامل خارجی که شخص یا اشخاص به گونه بالفعل یا بالقوه در برابر ان واکنش نشان میدهند. مانند محیط فیزیکی، فرهنگی، اجتماعی.

محیط اجتماعی( social environment) مجموعه به هم پیوسته است که شامل نهادها، سازمان ها و تاسیسات اجتماعی، افراد و گروه های اجتماعی بوده و بر رفتار انسان تآثیر می گذارد.

محیط شناسی(Ecology) مطالعه روابط بین گروه های انسانی و محیط آنان.

برخی اصطلاحات تخصصی جامعه شناسی 1

کنش اجتماعی( social act) هر گونه فعالیتی که در نتیجه گرایش های فکری سازمان می یابد و دارای هدف مشخص است. کنش اجتماعی متضمن بیش از یک نفر است . کنش متقابل ( Interaction) عمل متقابل دو یا چند موجد زنده بر یکدیگر .

تعامل اجتماعی( social intearation) نشان دهنده انواع کنش و واکنش میان انسان ها است که در یک گروه یا جامعه هستند. شامل میزان و شدت نیز است. تعامل بین انسان ها با استفاده از نماد ها انجام می گیرد. تعامل مودت آمیز، تعامل دوری، تعامل تفرقه آمیز.

دانش یا علم( seience) جزیی از شناخت یا معرفت( knowledge) است که شامل مجموعه از فعالیت ها جهت بیان منظم احتمال وقوع فرضی یا واقعی پدیده های با توجه به هدف مورد نظر است. دانش مجموعه ای از روش های دقیق است که در پی کشف روابط بین پدیده بوده و باعث تسلط انسان به جهان پیرامون می شود.

جامعه شناسی خرد( micro sociology) موضوع آن گروهای کوچک و روابط متقابل بین انها است.

جامعه شناسی کلان(macro sociology) موضوع آن پدیده تام و کلی و ساخت کلی است و انها را در سطح جوامع بررسی می کند.

اثبات گرایی( Positivism) نظریه ای که تجربیات حسی، آزمایش منطقی وکمی را منبع هر آگاهی و اطلاع درست می داند. مخالف کشف و شهود است و تمایز بین علوم انسانی و طبیعی قائل نیست و دارای ویژگی های مانند" حقیقت جزء در علوم تجربی نیست، به کار گیری شیوه دقیق علوم تجربی در علوم انسانی، دوری از تبیین خرافی، تلاش برای پیدا کردن روابط ثابت در بین پدیده ها.

مکتب تفهمی( comprehensive School) علوم طبیعی را از نظر موضوع با علوم روحی و روانی جدا می کند و معتقد به مشارکت محقق اجتماعی در درک مسائل جامعه است. دیلتای علوم را به روانی و طبیعی تقسیم کرد و معتقد بود موضوع علوم روانی، انسان است و لذا دارای ابعاد ذهنی و کیفی است و پیچیدگی و آزادی انسان مانع به کارگیری روش های علوم طبیعی در آن است. در این مکتب تبیین از طریق فهم پدیده های اجتماعی انجام می گیرد اما در اثبات گرایی تبیین با روش های علوم طبیعی انجام می گیرد و به علت ها ی عینی پرداخت می شود. ماکس وبر ترکیبی از این دو را مطرح می کرد. مکتب تفهمی بر شهود نیز توجه دارد اما اگر به افراط برود به شهود گرایی منجر شده و از واقعیت دور می شود .

ذهنی( subjective) در برابر عینی قرار دارد و به معنای غیر مادی و ناملموس است اگر به افراط به ان تآکید شود به عقائد قالبی و تحریف واقعیت منجرمی شود.

شهودگرایی( Intuitionalism) آیینی است که ادراک حقیقت را از طریق درک دل و شهود ممکن می داند.

جادو( Magic) به معنی مجموعه ای از باورها و اعمالی است که در جهت تآثیر گذاری بر نیروه های ماوراءالطبیعه و همچنین کنترل و دست کاری انها پدید امده است.

اسطوره(myth) افسانه و روایتی است که موضوع آن به خدایان و طبیعت، معنی جهان وانسان مربوط است. تصویر کلی را که یک گروه اجتماعی در ذهن دارد ونظام ارزشی مندرج در ان را شامل می شود. اسطوره جزئی از فرهنگ است بعضی ها ان راخرافه یا دورغ می دانند. از نظرشیلز اسطوره مجموعه ای از هدف های دوردست، حالات تشدید شده اخلاقی، انتظار توفیق و یک نظام ارزشی است وتصویری از جهان است که الهامبخش و راهنمای فرمانروایان و یا مشتاقان فرومانروایی است.

جامعه شناسی انتقادی(critical sociology) در برابر دیدگاه های محافظه کارانه که مخالف دگرگونی های اساسی هستند و وضعیت موجود را توجیه می کنند، قرار دارد. نقد نهادها، سازمان های اجتماعی و یادآوری ابعاد منفی و غیرمنطقی را اصل می داند و مخالف تدوام انها هستند.

دگرگونی خطی(lineal change ) معتقد به حرکت پدیده ها در یک خط بدون بازگشت و انحراف. این نوع اندیشه جامعه را با شکست مواجهه می کند.

دگرگونی اجتماعی( social change) به معنای گذشتن از حالتی به حالت دیگر است که هر استحاله ای که در ساخت و کارکرد جامعه پدید می آید دگرگونی اجتماعی کفته می شود. دگرکونی ابعاد مادی سریعتر از ابعاد غیر مادی جامعه است. مفهوم تغییر فاقد بعد ارزش گذاری است.

سکولار و سکولار کردن( Seclar and Secularization) غیر دینی و دنیوی، غیر روحانی. جداسازی دین از دنیا

دیانت زدایی: فرآیندی است که یک سازمان دینی و مقدس به صورتی غیر مقدس، طبیعی و مادی تبدیل می شود- شیوه ای که بر حسب ان جدایی دین از کار سیاسی تجویز می شود.

پدیده اجتماعی( social phenomena) وقایع یا هر امر اجتماعی که قابل توصیف و تبیین علمی باشد و موضوع دانش آجتماعی است.

نماد و نماد اجتماعی( symbol – social symbol) نشانه ای است که حامل معنا و پیام است. هر نمادی که حامل ارزش یا پیام یا معنا برای جمع یا گروه خاص باشد نماد اجتماعی نامیده می شود.

نظام اجتماعی(social system ) نظام اجتماعی دستگاهی از کنش و واکنش های افراد می باشد که واحدهای اصلی ان نقش های اجتماعی می باشد. نظامی است که از کنش و واکنش های افراد تشکیل شده که به سمت کانون مشترک و به هم پیوسته حرکت می کند و دارای پیچیده گی، تطور و به هم پیوستگی عناصر متشکله است و دارای ابعاد کیفی می باشد.

تعادل اجتماعی(social equilibrium) وجود توازن و تعادل میان پدیده های اجتماعی وابسته به هم در یک نظام.

هنجار اجتماعی(social norm) شیوه های رفتار، عمل یا اندیشه که در جامعه پذیرفته شده و فرد با فرآیند اجتماعی شدن با انها منطبق می شود. عدم رعایت آن باعث واکنش های مانند تعجب، فشار و یا الزام اجتماعی می شود.

ارزش(value) بنیادی ترین عامل تعیین کننده اندیشه و عمل و یا اعمال فرد و همچنین شکل گیری حیات اجتماعی است 1- ممکن ملاک ارزش همان مورد آرزو بودن باشد2- دارای قیمت زیاد و قابل مبادله 3- ذاتا ازشمند بودن 4- بواسطه ای رفع نیاز ها و بر آورده کردن اهداف خاص . مورد اول و چهارم به مفهوم ارزش در جامعه شناسی نزدیکتر است. هر موضوعی که مورد نیاز و نگرش یا ارزو باشد. پارسونز: ارزش عنصری از دستگاه نمادین مشترک است که ملاک و معیار برای انتخاب است. معادل هنجار های بنیادی و هدایت کننده است. احساسات ریشه دار وعمیقی است که اعضای جامعه در ان شریکند. این ارزش ها اعمال و رفتار جامعه راتعیین می کند.

تقلید(imitation) کوشش هشیار یا ناهشیار فرد و گروه در زمینه یکسان کردن رفتار و اندیشه خود با افراد و گروه های دیگر. تقلید کوششی در همسان و یا همسان نمایی است. کوششی است که برای گزینش برخی از جنبه های اندیشه و رفتار دیگری.

آپارتایدapartheid)) نظامی در آفریقایی جنوبی بود که محور اصلی ان جدایی انسان ها بر اساس نژاد بوده است. اقلیت سفید بر اکثریت سیاه حکومت می کردند و در سال 1948 با قدرت رسیدن حزب ملی گرا تآسیس شد.

نژاد پرستی( race ) برتری ذاتی قائل شدن به یک نژاد که می تواند بعد فرهنگی،زبانی،قومی و مذهبی باشد.

فرهنگ(culture ) فرهنگ نظامی‌نسبتا منسجم متشکل از اجزایی غیر مادی شامل ارزش‌ها، هنجارها، نمادها و باورها واعتقادات، آداب و رسوم، دانش، اطلاعات رایج، هنر‌ها و شیوه های استفاده از کالاهای مصرفی، ابزارها ( تکنولوژی )، میراث فرهنگی نسبتا مشترک بین اعضا ی یک گروه، اجتماع یا جامعه است که از طـریق یادگیری از نسلی به نسلی دیگر منتقل شده است و ماهیت نمادین دارد.

تهاجم فرهنگی، اشغال فرهنگی(cultural Invsion) تلاش فرهنگی جامعه ای برای تغییر هویت جوامع و گروه های دیگر در جهت مورد نظر خود با بهره گیری از ابزارهای مختلف فرهنگی و فارغ از کنترل های دولت ها را می گویند.

کشمکش فرهنگی(cultural conflict) زمانی که دو یا چند گروه از نظر فرهنگی در تماس با یکدیگر باشند و به رقابت یا ستیز پردازند، در حالیکه عناصر فرهنگی رقیب را با افراد آنها یکسان تلقی کرده و انها را خطرناک و نامیمون بشناسند.

رقابت فرهنگی(cultural competion)رقابت عناصر گوناگون یک فرهنگ با یکدیگر( رقایت درونی). رقابت بین فرهنگ های مختلف برای بقاء و نفوذ در یکدیگر. رقابت نابرابر فرهنگی در بین کشورهای صنعتی و غیر صنعتی جامعه جهانی منجر به هژمونی سلطه فرهنگی(cultural hegemony)کشورهای صعنتی شده و باعث اشغال فرهنگی جهان سوم و در مواردی به نابودی فرهنگ انان می انجامد( شبیه به تهاجم فرهنگی).

استعمار فرهنگی(cultural colonialism) مسخ انسانها، زدایش هویت آنان و در نتیجه محو وحدت و ریشه های تاریخی ملل مستمره بوسیله استعمارگران را استعمار فرهنگی می گویند.

یکپارچگی فرهنگی (cultural integratioin) اضمحلال محدوده های بسته و فرهنگی های خرد (sub culture)در یک مجموعه کلی و یکیانگی درونی فرهنگ را می گویند.

ناهمگنی فرهنگی(cultural heterageneity) ناهمگونی فرهنگ های مختلف در یک جامعه و در داخل مرز های ملی را می گویندکه در مقابل همگنی فرهنگی قرار دارد. می تواند به تجزیه طلبی و نفی تعلق ملی منجر شود.

جابجایی فرهنگی(cultural displacement)در برابر پیوند فرهنگی قرار دارد و به معنای ورود عنصر ونو جدید به فرهنگ و طرد عناصر دیگر قبلی است. تآخر، دیرکرد و یا پس افتادگی فرهنگیcultural lag)) نوعی عدم تعادل فرهنگ است که در طی ان اجزاء یک فرهنگ از نظر آهنگ حرکت با اجزاء دیگر ناهماهنگ است. بعضی از اجزاء با آهنگ بیشتر و بعضی دیگر با اهنگ کمتر تغییر می کند و بین ان عدم تعادل بوجود می اید.

فرهنگ پذیری(acculturaion) تغییرات فرهنگی که در اثر تماس فرهنگی جوامع مختلف بوجود می اید و باعث دگرگونی فرهنگی هر دو آنها و یا یکی از انها می شود. نوعی خاصی از دگرگونی فرهنگی که در اثر تماس مستمر و مستقیم میان گروه ها و افراد مختلف از فرهنگ های مختلف بوقوع می پیوند. ممکن است منجر به الحاق، خاموشی، انطباق و یا اختلاطو جذب می شود.

ارتباط فرهنگی(cultural communication) فرآیند تماس با فرهنگ دیگری که می تواند یکسویه یا دوسویه باشد. در حالت دوسویه داد و ستد فرهنگی و مبادله فرهنگی بوجود می اید.

صهیونیسم: عنوان صهیونیسم از نام تپه ای در نزدیکی شهر بیت المقدس معروف به صهیون اخذ شده است .تپه صهیون یکی از اماکن مقدس یهودیان جهان است که بسیاری از آثار مذهبی و تاریخی دین یهود در آن واقع شده است ؛ این کوه سمبل یهودیت است، همانگونه که کعبه سمبل اسلام است. یکی از دلایل نامگذاری مکتب سیاسی یهود بر منبای نام تپه صهیون اعتقاد به ظهور منجی آخر الزمان بر بلندای کوه صهیون و تشکیل حکومت جهانی توسط اوست. گروهی از یهودیان با سوء استفاده از این سمبل تلاش می کنند به نظام خویش مشروعیت بخشند.در قرن ۱۹ با افزایش فشار تزارهای روس به یهودیان، ایشان وادار به مهاجرت دسته جمعی به فلسطین شدند. افزایش مشکلات یهودیان در کشورهای اروپایی و مهاجرت دسته جمعی آنها از روسیه به فلسطین، روشنفکران یهود را به تلاش برای تشکیل کشوری با اکثریت یهود رهنمون ساخت وبر این اساس و مبنا، صهیونیسم در قرن ۱۹ شکل گرفت. در این زمان یک روزنامه نگار یهودی مجاری الاصل مقیم اتریش به نام "تئودور هرتسل" کتابی با عنوان "دولت یهود" را منتشر ساخت که در این کتاب مسئله تشکیل دولت یهودی به گونه ای سیستماتیک مطرح شده بودو تشکیل کشوری یهودی تنها راه نجات قوم یهود از رنج تاریخی خویش بر شمرده بود. بازتاب گسترده این کتاب در بین یهودیان جهان، مشوق هرتسل در تشکیل کنگره صهیونیسم در شهر وال سوئیس بود.

پست صهیونیسم (Postzionism): یک اعتراض یهودى است که بر پایه آن برخى از یهودیان، صهیونیسم را از بعد مذهبى و غیرمذهبى رد مى نمایند. پست صهیونیست ها، اساس اندیشه هاى خود بر برقرارى نوعى صلح ادعایى گذاشته اند، این اندیشه ابتدا در میان روشنفکران و نویسندگان شکل گرفت، اما این فکر، در حال حاضر در میان دولتمردان یهود، نیز در حال جا باز کردن است. پست صهیونیست ها، به دنبال سرزمین موعود نیستند. آن ها معتقدند تجمع یهودیان در هر جاى دیگر نیز، امکان پذیر است و یهودیان مى بایست به جاى برترى طلبى، راه برترى اقتصادى را در پیش گرفته، و در مقام گسترش سلطه اقتصادى باشند. یهودیانى که صهیونیسم را از بعد مذهبى و غیر مذهبى رد مى کنند به سه دسته تقسیم مى شوند که عبارتند از: یهودیان ارتدوکس، اصلاح طلبان، مخالفان صهیونیسم از بعد مذهبى.

عنوان سازمان:Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی (آ.سه.آن) موضوع فعالیت: توسعه، همکاری منطقه‌ای، همکاری اقتصادی مقر سازمان: جاکارتا- اندونزی نشانی الکترونیکی: www.aseansec.org

معرفی سازمان: اتحادیه کشورهای آسیای جنوب ‌شرقی (آ.سه.آن) یک سازمان سیاسی و اقتصادی کشورهای مستقر در این منطقه از قاره آسیاست. این سازمان در 8 اوت 1967 توسط کشورهای فیلیپین، مالزی، تایلند، اندونزی و سنگاپور به عنوان نمایش همبستگی بر علیه گسترش کمونیسم ویتنام در درون مرزهای خود و جلوگیری از ناآرامی‌ها تأسیس شد. در پی برگزاری کنفرانس سران پنج کشور یاد شده در شهر بندری بالی اندونزی در سال 1976، این سازمان وارد برنامه همکاری اقتصادی شد که در اواسط دهه 1980 دچار ضعف بود و تنها در سال 1991 با پیشنهاد کشور تایلند در زمینه تأسیس یک منطقه تجاری آزاد احیا شد. کشورهای عضو این سازمان هر ساله تشکیل جلسه می‌دهند. اعضای کنونی این اتحادیه عبارتند از کشورهای: اندونزی، کامبوج، برونئی، لائوس، مالزی، میانمار (برمه سابق)، فیلیپین، سنگاپور، تایلند و ویتنام. این سازمان منطقه‌ای دو هدف عمده را پیگیری می‌کند: - شتاب بخشیدن به رشد اقتصادی، پیشرفت اجتماعی و توسعه فرهنگی منطقه - ارتقای آرامش و ثبات منطقه‌ای از طریق پیروی از عدالت و قانون در روابط منطقه‌ای و همچنین تبعیت از اصول منشور سازمان ملل متحد

سازمان صلح سبز بین الملل: یکی از این تشکلها و سازمانها، سازمان صلح سبز بین‌الملل است. اولین بار اندیشه ایجاد سازمانی جهانی و سازمانی که جهان را به شکل سبز و همراه با آرامش تبدیل کند، در سال 1970 به فکر تعدادی صلح جو از برخی کشورها همچون ایالات متحده، کانادا و... افتاد، لذا در راستای تحقق اولین فکر خود، کمیته"آشوب بپا نکنید" را ایجاد کردند. این کمیته در شهر ونکور کانادا توسط پنج نفر صلح جو ایجاد گردید. در سال 1971 اعضای این کمیته پنج نفره به فکر افتادند تا نام خود را تغییر دهند و هدف وسیعتری را مد نظر بگیرند و آن هدف چیزی نبود جز «یک جهان سبز و صلح آمیز»، لذا تعداد اعضای خود را با پیوستن 7 عضو دیگر به 12 رساندند و با یک قایق کوچک اولین اقدام خود را انجام دادند. و بعدا نام کمیته خود را به Greenpeace تغییر دادند. به تدریج سازمان در کشورها و مناطق مختلف نیز دارای شعباتی شد لذا برای اینکه تداخل اسامی بین سازمان مرکزی و شعب آن واقع نشود، سازمان مرکزی را به"Greenpeace International" اسم نهادند و سایر شعب را به نام همان کشور یا منطقه‌ای که در آن قرار دارد. مقر سازمان صلح سبز مرکزی در شهر آمستردام هلند است.
اهداف سازمان صلح سبز: اهدافی را که این سازمان بدان منظور بوجود آمده است از قرار زیر است: 1- حمایت، حفظ و توسعه محیط زیست طبیعی 2- تشویق خلع سلاح هسته‌ای و گسترش صلح 3- تاسیس یک صندوق عمومی بنام "Greenpeace Trust" جهت جلب حمایتهای خاص برای کمک به محیط زیست.

تِروریسم(terrorism) تِروریسم که در فارسی از آن با عنوان دهشت‌افکنی یا هراس‌افگنی نام برده شده‌است، به هرگونه عملکرد یا تهدید برای ترساندن و یا آسیب رساندن به شهروندان، حکومت و یا گروه‌ها و شخصیت‌های سیاسی گفته می‌شود. این کلمه در فرانسه به معنای وحشت و خوف آمده و حکومت ترور هم اصول حکومت انقلابی است که پس از سقوط ژیروندن‌ها (از ۳۱ مه ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۴م) در فرانسه مستقر گردید و اعدام‌های سیاسی فراوانی را متضمّن بود. ترور سیاسی: در سیاست به کارهای خشونت آمیز و غیر قانونی حکومت‌ها برای سرکوبی مخالفان خود و ترساندن آنها ترور دولتی می‌گویند و نیز کردار گروه‌های مبارزی که برای رسیدن به هدف‌های سیاسی خود دست به کارهای خشونت آمیز و هراس انگیز می‌زنند، تروریزم نامیده می‌شود. حملاتی مانند اقدام تروریست‌ها در منهدم کردن برج‌های دوقلوی سازمان تجارت جهانی در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ عملیاتی تروریستی به شمار می‌رود. تروریسم دولتی: واژه تروریسم دولتی واژه‌ای جنجال بر انگیز است. تروریسم دولتی اصطلاحی است که برای دخالت دولت یا دولتهایی در امور داخلی یا خارجی دولتی دیگر که به وسیله اجرا یا مشارکت در عملیات تروریستی یا حمایت از عملیات نظامی برای زوال، تضعیف و براندازی دولت مذکور یا کل دستگاه حاکمه آن کشور انجام می‌شود. کمکهای مادی و معنوی (مثل حمایت سیاسی) به گروههای مخالف و مشارکت در عملیاتی چون بمبگذاری، مین گذاری بنادر و سواحل، آدم ربایی، هواپیمادزدی و ترور مقامهای عالی مملکتی، نمونه‌هایی از تروریسم دولتی است.

افکار عمومی( Public Opinions): افکار عمومی، عکس العمل بخش عمده‌ای از جامعه ، در برابر حوادثی که برای جامعه رخ می‌دهد، می باشد. بیشتر ناشی از احساس است تا استدلال. افکار عمومی دربارۀ موضوعات خاص و مجموعه عقاید همه افراد، در یک جامعه معیّن بحث می‌کند، و موضوع آن را بیشتر امور مربوط به عامۀ مردم و مسایل مرتبط با سیاست اجتماعی تشکیل می‌دهند. برخی اندیشمندان نیز گفته‌اند؛ افکار عمومی چیزی جز صدای مردم نیست که با پویایی توانمند خود، سرنوشت جامعه‌ها را رقم می‌زند. افکار عمومی گروههای مختلف جامعه نسبت به امری خاص، مانند: پدیده‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ...دارای جلوه‌های مثبت یا منفی است؛ که گاهی با ابزار و وسایل ارتباط جمعی مانند روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون، منعکس می‌شوند و گاهی نیز انعکاس نمی‌یابند. همچنین از افکار رایج تمایز دارد؛ چرا که افکار رایج عبارت از شیوۀ قضاوت یا نگرشی نسبتاٌ گسترده و لیکن بدون پویائی و با حالتی خنثی می‌باشد. امّا افکار عمومی تشکیل دهندۀ نیرویی جمعی است که قادر به اعمال فشار می‌باشد.

منابع:

- ساروخانی، باقر (1370)، در آمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی، انتشارات، کیهان، تهران

- محمد سعید، ذکایی(1385)، فرهنگ مطالعات جوانان، انتشارات، اگه، تهران

- گولد، جلیوس و همکاران(1384)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه: با کوشش محمد جواد زاهدی و همکاران، انتشارات، مازیاد، تهران

- سایت های مختلف اینترنتی

موفق باشید رفیعی اصل

رفیعی اصل جمعه 29 دی‌ماه سال 1391 ساعت 11:31 ق.ظ

جامعه شناسی

روزانه‌ها

پیوندها

دسته‌ها

جدیدترین یادداشت‌ها

نویسندگان

بایگانی

لغات تخصصی ویژه کتب علوم اجتماعی